De kabinetsformatie kabbelt de komende twee weken vooral achter de schermen voort. Het CBS rekent de kladjes van de onderhandelaars door, en de onderhandelaars bezinnen zich op hun last minute vakantieadresjes.

Zalm is in VanAgtiaanse termen optimistisch volgens het NOS-verslag gisteren. De onderhandelaars putten zich uit in nietszeggende hoopvolheid. Er wordt veel besproken maar niemand heeft zich nog vastgelegd, zou je bijna zeggen. Een Kamerkransje, bijna.

Dat de VVD dit kabinet wil – in ieder geval liever niets zonder D66 – staat zonder meer vast:

Zalm vindt dat de drie weken die ze nu bezig zijn met deze partijen goed gebruikt zijn. Volgens hem rust een zware last op de onderhandelaars en is het goed dat ze even gaan uitrusten.

Gaap. Intussen gaat Pechtold zich ergens op de Veluwe bezighouden met intern D66-crisisberaad – hoe hij de onderhandelingen netter dan GL-leider Klaver kan laten klappen. Maar daarover had ik het gisteren al.

Dat de VVD dit kabinet wil is logisch – sociaaleconomisch staan alle onderhandelende partijen dicht bij de VVD, en het onderhandelen over principes kan veilig worden uitbesteed aan onderling overleg tussen de twee flankpartijen op dit vlak. Als D66 en CU er uit komen heeft de VVD geen probleem – het nu onderhandelende gezelschap maskeert uitstekend de principeloosheid van de VVD onder Rutte. Immers, iedereen die nog op enig moreel benul kon bogen is reeds voor de laatste verkiezingen uit team-Rutte verwijderd of al dan niet vrijwillig gepensioneerd. Dat maakt de zaken weliswaar eenvoudiger, maar of het verstandig was zal de komende jaren moeten blijken. We koersen af op tijden dat principes belangrijker zullen blijken dan sociaaleconomische standpunten, als methode om de bokken van de schapen te scheiden.

Minderheidskabinet
Dat zou pas echt naar voren komen in een minderheidskabinet VVD/CDA. In die situatie zou de VVD tegenwicht moeten bieden aan diverse CDA-overtuigingen die op gespannen voet staan met de liberale gedachten – zoals men die althans bij de VVD vermoedt.

Komt dat minderheidskabinet er? Ik vermoed het nog steeds, en eigenlijk steeds sterker. Vorige week had ik desgevraagd geantwoord dat ik de kans op 60-40 schatte – ondertussen ben ik opgeschoven naar 70-30. Het gesputter van Pechtold wordt langzaam een getergd gegrom. Weliswaar nog geen diepe grom – eerder een piepje dat elk moment kan overgaan in een huizenhoge jank als iemand op zijn geliefde kroonjuwelen gaat staan. Alexander staat er klaar voor en zou niets liever doen. Helaas voor hem is daar die publieke opinie nog, hè? Alexander wacht nog, en hapt twee weken lang zand op de Veluwe.

Dè grote verliezer van zo’n minderheidskabinet wordt de VVD. Het CDA zal het als juniorpartner niet eenvoudig hebben, maar kan zich aan die verantwoordelijkheid onttrekken als Rutte na twee jaar zou moeten concluderen dat verder gaan zinloos is. Dan ligt het resultaat van twee jaar modderen op het bordje van de VVD-leider, die dan fluks richting Brussel verdwijnen zal.

PVV
Voor het land is het geen slechte zaak als VVD en CDA in zo’n minderheidskabinet zaken moeten doen met de PVV. Met name de vereiste maatregelen op het gebied van orde en migratie zullen de linkse partijen schuwen alsof men er de builenpest mee krijgen zou – verantwoordelijkheid bezorgt links nu eenmaal altijd een slechte uitslag. Sociaaleconomisch zal het meeste wel met D66 en CU worden kortgesloten, wellicht een enkele keer zelfs met GroenLinks of PvdA – uiteindelijk moeten ook Nijpels en zijn energielobby eten.

Dat er geen gedoogconstructie zal komen dit keer is voor de PVV eerder een zegen dan voor de VVD. Dat zal Rutte (of zijn opvolger!) tot zijn ontsteltenis merken als het eenmaal zover is dat er vervroegde verkiezingen moeten komen. Er zal dan ook geen kans zijn gefaalde onderhandelingen af te schuiven op een gedogende partner – want ook D66 zal zo gek niet te krijgen zijn dat het zich op een formeel gedoogakkoord vastlegt.

Een minderheidskabinet zal daarom vooral een VVD-kabinet zijn. Dat kan voordelen hebben, maar in het huidige tijdsgewricht zal het vooral nadelig blijken naar ik vermoed. Zowel PVV als CDA zullen daar garen bij spinnen, juist ook omdat het totaal van het gevoerde beleid onbarmhartig zal tonen dat de VVD onder Rutte tot een inhoudslozer middenpartij dan het CDA verworden is. Dàt is het grootste gevaar dat de VVD bedreigen zal.