Met informateur Zalm is de toon van de kabinetsformatie opnieuw veranderd. Is dat een maatstaf voor toekomstig succes?

Van het desperate optimisme van Edith Schippers naar het vermoeide maar minstens zo desperate vasthoudende dat Herman Tjeenk Willink uitstraalde bleek ook in de uitkomst uiteindelijk maar een kleine stap. Dat is niet de toon die Zalm aanslaat, en ik moet toegeven dat dat verfrissend over komt. Onmiskenbaar vindt Gerrit Zalm de functie van informateur er een van een monteur, die je de tijd moet geven rustig te sleutelen, om toekomstige ongelukken te voorkomen. Dat is een gezonde instelling waarvan we moeten afwachten of daarmee een kabinet met voldoende gezond verstand zal ontstaan. Maar het is voorlopig een opluchting niet voortdurend ingelaste aankondigingen te hoeven verwachten.

Dat alles blijkt ook uit het schema dat Zalm gisteren presenteerde. Volgende week begint men met de grote struikelblokken, men zal werken met 10 vergadersessies per week, als Rutte niet kan heeft hij pech en eind juli, begin augustus gaat men twee weken op familiebezoek. Inhoudelijk is dit een stuk ambitieuzer dan de aanpak van Zalms voorgangers. Het impliceert ook dat Zalm de struikelblokken de tijd wil geven om aan te werken, door ze eerst in kaart te brengen en de eerste stappen te bezien, om ze daarna te kunnen parkeren in commissie- of desnoods bilateraal overleg. Als er voldoende rijping wordt geconstateerd kan daarna de informateur helpen bij het doorhakken van knopen.

Een waaier van uitdijend overleg tekent zich af.

Het tijdschema impliceert ook dat met het geplande familiebezoek er een vooraf ingebouwde denkpauze ontstaat. Het is een indicatie van Zalms verwachting wanneer de spanningen tussen D66 en ChristenUnie een eerste hoogtepunt zullen bereiken. Rijping gaat nu eenmaal niet zonder een zekere mate van gisting, de kunst is alleen het ontstaan van een explosieve situatie te voorkomen.

De ingebouwde rust in dit schema is ook bedrieglijk, nee, een áánkondiging van bedrieglijkheid. Tot op heden was de kabinetsformatie een nogal hijgerig gebeuren waarover vrijwel elke dag wel iets te melden viel. Foto’s van een zuchtende Pechtold in de tuin van het Catshuis, piekerende onderhandelaars, die die ochtend nog zo fris en fruitig de onderhandelingen betraden – over een paar weken weten we nauwelijks nog dat dit tot de dagelijkse routine behoorde. De schijnwerpers van de media-aandacht zullen door zwaaien naar iets anders.

Bijvoorbeeld naar de poging van Lodewijk Asscher zich te manifesteren aleer het daar tijd voor is. Van Zalm hoeven we naar het zich laat aanzien de eerste weken weinig nieuws te verwachten – afgezien van de reeds nu opgestelde bulletins dat de onderhandelingen traag maat constructief verlopen.