Het voorstel van Justitie voor een versnelde methode om een pakket te kunnen openen is een soort bombrief. Het wekt opnieuw weinig vertrouwen in de bedoelingen waarmee dit wordt aangepakt.

Het stinkt een uur in de wind naar het oprekken van juridische beperkingen die de weg belemmeren naar volledige en ongelimiteerde controles waartegen geen enkel verweer of beroep meer mogelijk zal zijn. Hebben we daar werkelijk behoefte aan?

Wat is het probleem, hoe groot is het, wat stelt justitie de facto nu voor en wat zijn de eventuele alternatieven? En, niet te vergeten: hoe pakt dit in de praktijk uit?

Mijn eerste reactie was dat het wellicht om bombrieven ging, zie ook de titel. Maar nee, het briefgeheim zelve is voor justitie te lastig. Dat het briefgeheim niet voor niets ooit werd ingesteld is slechts een lastig reliek uit oude tijden, lijken ze bij het OM te denken. Het afluisteren van advocaten wordt immers ook al een hele tijd geroutineerd gedaan. Dat gaat met de regelmaat van de klok dan ook mis.

Justitie stelt te harer verdediging dat de steekproeven waarmee ze pakjes wil openen niet willekeurig zijn, maar dat verzwakt eerder haar argument dan dat het versterkt wordt. Want met wat Justitie nu voorstelt wordt het briefgeheim geheel afgeschaft, en dat heeft repercussies. De grenzen van wat mag vervagen, en worden een kwestie van interpretatie. En je komt nu eenmaal bijzonder weinig mensen tegen die bewust van zichzelf af redeneren bij het interpreteren van voorschriften. Is er naar alternatieven gekeken? De dwingende argumenten nu zijn de lange duur eer er een bevoegd persoon kan worden gevonden om toezicht te houden, en dus wil justitie van dat toezicht af.

Nu is allereerst schriftelijke toestemming van de rechter-commissaris nodig om het briefgeheim op te heffen. De pakketten mogen daarna alleen onder toeziend oog van een officier van justitie worden geopend.
Deze gang van zaken neemt soms weken in beslag. Dat bemoeilijkt de opsporing, want tegen die tijd zijn de beelden waarop verdachten hun pakketje bij PostNL inleveren vaak al gewist.

Er zijn dus drie problemen blijkens deze analyse:

• Toestemming moet men schriftelijk vragen aan een RC.
• Er moet een OvJ fysiek aanwezig zijn voor controle.
• De beelden van eventuele verdachten zijn vaak al gewist uit privacy-overwegingen

Aangezien de OvJ hier wordt gezien als verlengstuk van de RC kan dat simpeler door te vragen om deze eerste stap te elimineren. Niet spectaculair, maar gezien het probleem (tijd!!) verreweg het meest efficiënt. Ook voor de tweede stap bestaan nu al oplossingen: in het afnemen van ademtests bij mensen die verdacht worden van dronkenschap achter het stuur bestaat nu al het ambt van Hulpofficier van Justitie. Als je dat hierbij toepast ben je sneller waar je zijn wilt. Het derde probleem is ook al niet ingewikkeld om te ondervangen – neem in de wet een uitzondering op voor de termijn waarbinnen moet worden gewist in geval van een te openen pakket. Gedrieën aangepakt als hier geschetst laat het probleem afhangen van de beschikbaarheid van een hulp-OvJ. Als dat niet snel kan is alles verder zinloos.

Het briefgeheim is een uiterst belangrijke privacy-overweging, en heel wat fundamenteler dan de termijn waarbinnen beelden moeten worden gewist. Wie aan de fundamenten van rechten en bescherming gaat graven doet meer kwaad dan eerst eens aan de efficiency te schaven. Justitie maakt er een gewoonte van steeds aan te komen met fundamentele zaken waar het graag van af wil. Begrip voor de redenen van die beschermingen lijkt te ontbreken. Misschien moet men voortaan eerst op cursus alvorens benoemd te worden. Sowieso gaat er veel te veel mis als men op eigen initiatief mag werken, maar daarop moeten mensen dan ook aanspreekbaar zijn – meer dan nu het geval is in ieder geval.