Sinds de vlam in de pan sloeg met de boze preek van sheik Fawaz Jneid staat het salafisme meer centraal in de belangstelling. Dus blijft het merkwaardig dat er zo om de basis van die stroming wordt heen gepraat, vindt Ilse van Zeeland.

In het NRC verscheen op 29 maart een stuk van arabist Maarten Seegers. Dit stuk snijdt de kwestie salafisme nog eens aan, in de context van de recente uitlatingen van sheikh Fawaz Jneid aan het adres van de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Ik wil graag op zijn stuk reageren. Seegers stelt in zijn stuk het volgende:

“natuurlijk heeft Fawaz ergens wel een punt. Het slaat nergens op dat je jezelf salafist noemt, terwijl je niet eens tot deze theologische stroming behoort.”

Mijn reactie is: natuurlijk slaat het juist wel ergens op dat Aboutaleb dat zei. Het ‘salafisme’ is namelijk helemaal geen ‘stroming’ binnen de islam. Het betekent gewoonweg het zo goed en puur navolgen van Mohammed, de salaf oftewel directe metgezellen van Mohammed, en de twee generaties erna, de tabi’un en de tabi’ al-tabi’in. Deze worden op grond van islamitische overleveringen beschouwd als de beste generaties die navolging verdienen. Alle moslims zijn dus eigenlijk salafisten omdat ze allemaal deze mensen als voorbeeld nemen, en dat is wat Aboutaleb bedoelde toen hij zei dat elke moslim een beetje salafist is.

Alleen waar Aboutaleb dan klem komt te zitten is dat die na te volgen Mohammed + salaf de doodstraf op afvalligen verkondigden, en ook een keiharde en onverbiddelijke houding tegenover ‘nepmoslims’ oftewel munafiqun, waar hij dus nu zelf van beschuldigd wordt.

Dus ja, als je jezelf salafist wilt noemen en die eerste generaties moslims wilt ophemelen dan moet je wel consequent zijn en dat ook erkennen. Dat is wat Jneid Aboutaleb verwijt, hij is als het ware een ‘moslim light’ en daarmee de titel van ware navolger van de profeet niet waardig.

Het alternatief is toegeven dat die Mohammed toch niet zo’n perfect lichtend voorbeeld voor de mensheid was. Maar dat laatste is voor een moslim onmogelijk.

Zie hier het dilemma van de moderne moslim en waarom zoveel moslims ‘radicaliseren’. Ze komen er voor zichzelf niet uit, blijven een beetje tussenin in een permanente slingerbeweging hangen, in voortdurend dilemma tussen wat de religie eigenlijk van je vraagt om te geloven en te doen, en de dagelijkse leefomgeving het moderne westen. Afhankelijk van hoe orthodox hun omgeving is en van al dan niet aanwezige sociale druk van hardliners wijken ze wat meer de ene of de andere kant uit. Of ze trekken het niet meer en worden ex-moslim, als ze dapper genoeg zijn om hoon en uitstoting of zelfs bedreiging te trotseren.

Maar het risico is ook altijd aanwezig dat ze die koran en het voorbeeld van Mo gewoon full fledge gaan volgen met als resultaat wat wij noemen een ‘extremist’. Jneid vind ik wat dat betreft nog het eerlijkst eigenlijk. Die is echt van: OK, no compromise dit is mijn geloof – waar hij gelijk in heeft. Hij kent de islam door en door, draait er niet om heen en doet ook niks om de buitenwereld te plezieren of zichzelf of anderen voor de gek te houden.

Bij Jneid vind je niet de gebruikelijke reacties die een normaal gesprek over de islam zo lastig maken: veel moslims duiken in de ontkenningsmodus, ze gooien het bijvoorbeeld op ‘het vers is out of context’ – hoeveel context je ook presenteert. Ze vertellen je dat je eerst maar eens Arabisch moet gaan leren – ondanks dat je meerdere erkende vertalingen citeert. Of in het uiterste geval gaan ze schelden als de dawah niet blijkt te werken. Zelf heb ik talloze discussies met moslims gevoerd en je ziet keer op keer hetzelfde. Alles waar ze zich ongemakkelijk bij voelen is dan gewoon niet waar.

Ze houden zichzelf voor de gek en daarmee ook de anderen, of het nu bewust is of onbewust. Hierdoor kan het beeld van de islam in stand blijven dat het toch echt allemaal wel meevalt, en worden de maatregelen niet genomen die nodig zouden zijn.

Op een vreemde manier heb ik meer respect voor iemand als Jneid dan voor die ‘ja maar er staat eigenlijk niet wat er staat’-moslims.