Italië heeft gisteren met de ogen geknipperd, zeggen sommige economische analisten opgelucht. Reden voor opluchting is er nog niet, niet van economische analisten, niet van de EC, en niet van de Italiaanse regering.

Basis van het probleem met Italië is de euro, de gemeenschappelijke munt die alle neuzen binnen Europa één kant op moest laten wijzen. Dat is gelukt, alle neuzen staan omhoog: niemand kan voor de stank die de euro tot gevolg heeft nog veel enthousiasme opbrengen. Niet alleen heeft de EU met de invoering van de eenheidsmunt haar economische hand overspeeld, maar door het vele politieke kapitaal dat men investeerde heeft men er bovendien een doodlopende steeg van gemaakt, waarin men nu met de kop vooruit vast zit.

Heel lastig, want voor een ordelijke ontrafeling van de eurozone is het noodzakelijk dat je dat gefaseerd doet, waarbij de sterkste landen (de kop) als eersten die eurozone verlaten. Dat is logischer dan het klinkt:, maar bedenk: als Duitsland de eurozone zou verlaten (het land moet inderdaad als eerste) dan devalueert de euro gegarandeerd. Voor de andere landen is dat een tijdelijke opluchting. Als Italië de eurozone verlaten zou, zal de nieuwe munt direct gaan devalueren, en kan Italië haar schulden in euro’s niet langer aan, zodat een default onvermijdelijk wordt. De euro zou ook nog wel eens in koers kunnen stijgen – daar wordt bijna niemand gelukkig van.

Het ontmantelen van de eurozone vereist dus meer nauwkeurig getimed teamwork dan de opstart. En daar zit het probleem, want in Duitsland wordt dat keurslijf van de euro niet gevoeld – Duitsland zelf is immers de basis van dat keurslijf? Hetgeen weer de reden is dat de ontmanteling van de eurozone alleen met een grote klap kan eindigen, tenzij in Duitsland tijdig het verstand doorbreekt.

Er zijn goede argumenten aan te voeren waarom het eigenlijk al te laat is. En dan nog het onbenul in Brussel overtuigen? Nee, eigenlijk is de kans op een ordentelijk ontmanteling reeds voorbij. Maak goed uw gordels vast; het wordt een woeste rit.

Gaan we terug naar Italië, dan zien we waar het fout gaat. De populistische regering van Salvini en de 5sterren heeft een economische koers gekozen die haar op korte termijn van de steun van het electoraat zal verzekeren, maar of die op middellange termijn gezond is betwijfel ik. Op de langere termijn juist weer wel, zodat Salvini en DiMaio inderdaad nu maar beter door kunnen zetten. Maar ik had het over knipperen met de ogen, hetgeen capitulatie impliceert? Ja en nee.

Zondag schetste ik een scenario waarbij de Italiaanse regering andere doelen na streeft dan de EC wil voorkomen, en waarbij de acties van Brussel de populisten van speciaal de LegaNord in de kaart zullen spelen. Dat blijft een realistisch scenario, maar tijd is de cruciale factor. Salvini heeft er belang bij de grote showdown enige tijd uit te stellen; wellicht is zij zelfs niet nodig als de door de EC gewraakte begrotingsmaatregelen de Italiaanse economie een tijdelijke boost bezorgen.

Economisch leidt dat naar een rampzaliger pad, maar vanuit Brussels perspectief kan dat nu te verkiezen zijn. Politiek zou het een adempauze betekenen, waarbij de EC alleen een bloedneus heeft gehaald en Italië af koerst op een rampzalig Keynesiaans scenario met een schijnbaar gloriërende Italiaanse regering. Schijnbaar, maar aangezien de EU hoe dan ook op een nieuwe economische crisis af gaat, zal de regering-Conte er wel de schuld van weten te ontwijken.

De knippering

Salvini told AdnKronos (interview, red) that “nobody is fixated” on the deficit target, and that it was more important to pass a budget that would fund the social-welfare expansions that the Italian government is planning – from increases to pension benefits to the controversial “citizen’s income” that would put up to 780 euros a month into the pockets of the poorest Italians.
Earlier, Deputy Premier Matteo Salvini told AdnKronos that next year’s shortfall in finances could be lower than the government’s target. Asked about the 2.4 percent target, Salvini reportedly told the newswire: “I think nobody is fixated on this, if there is a budget which makes the country grow, it could be 2.2 percent or 2.6 percent.”
Salvini spoke ahead of a budget meeting set for 7:30 pm Rome time (1:30 pm ET) where he would discuss the budget plan with Prime Minister Giuseppe Conte, Five Star Movement leader and fellow Deputy PM Luigi Di Maio and Economy Minister Giovanni Tria.

Deze zet van Salvini werd op de beurzen direct toegejuicht:

Door Brussel te paaien met een iets lager financieringstekort zou de Italiaanse regering een grote confrontatie kunnen hopen te vermijden. Of daarvoor politiek nog ruimte is blijft voorlopig discutabel, maar het is een Trumpiaanse methode van onderhandelen door eerst aan te geven waartoe je eventueel bereid bent, en dan pas op zoek te gaan naar een compromis. Toch is Salvini’s speelruimte ook niet al te groot:

Given the soaring poll numbers that Salvini has enjoyed thanks largely to his stand against the EU, he only has so much wiggle room. The EU is still calling for the Italians to cut their deficit target below 0.8% to put it in line with the bloc’s budget rules. But that would force the populists to cut most of the social-welfare expansion that they ran on, which helped them win popular support in an unprecedented election back in March.
At the end of the day, roughly 60% of Italians still believe the EU is bad for Italy. As such, any perceived surrender to Europe would have serious political repercussions.

Dat de EC dit haat staat buiten kijf, hoe sterk ze haar eigen positie inschat is de cruciale vraag. Of  onderhandelingen volgen zullen? Hoeveel risico durft men aan met de barsten die de EU nu al vertoont? De tijd is beperkt, dus we zullen het snel weten. Let wel, wat ook de uitkomst wordt, meer dan een wapenstilstand tussen EC en Salvini zal het niet zijn.

Nieuwe economische crisis
Eigenlijk is het wachten nu op een nieuwe economische crisis, en het lijkt er op dat we niet heel lang zullen hoeven wachten – als zij niet al begonnen is. Wegglijdende beurskoersen wereldwijd, mede te danken aan de geldverruiming na de vorige crisis, en de late noodzakelijke verkrapping nu, zijn een groot risico voor elke economie. Die nieuwe economische crisis zou op zichzelf al het einde van de euro kunnen betekenen, hetgeen voor Italië een opluchting zou zijn.

Later deze week krijgt u nog een artikel over het risico dat Italië neemt met deze confrontatiepolitiek, en waar het mis kan gaan door acties op de financiële markten. Die risico’s zijn aanzienlijk, maar een beschrijving vereist meer tijd en ruimte dan ik nu beschikbaar heb. Eventuele nieuwe politieke ontwikkelingen verwerk ik daar vanzelfsprekend ook in.

---

Meer VoL-artikelen over de problemen van Italië, politiek, economisch en met de EU vindt u hier.