Dat de geestelijke gezondheidszorg het moeilijk heeft is een publiek geheim. Aan de precieze aard van de problemen en hun achtergronden wordt minder tijd besteed, en dat is onterecht.

Als je gaat kijken lijkt politieke onwil belangrijker dan geld. Van veel zaken is duidelijk dat de mensen zelf het hardste falen – de leiding van de kliniek van waaruit Michaël P. zijn wandaden beging is herkenbaar als zodanig. Maar geen goed voorbeeld van de echte problemen in de geestelijke gezondheidszorg. In die geestelijke gezondheidszorg is de kaalslag door recente kabinetten zo ver doorgeslagen, dat men alleen met veel gegoochel de voortdurende tekorten weet te maskeren. Buiten het oog van de media is daarmee het menselijk lijden aanmerkelijk veel groter geworden. Lijden dat niet veel verbeterd kan worden – omdat dat eenvoudig niet mogelijk is gezien de problemen van die mensen. Maar dat lijden wordt zelfs niet langer gelenigd, want daarvoor is geen aandacht.

Het paradigma van zelfredzaamheid waaraan de overheid tegenwoordig zo hangt is doorgeschoten. Met nefaste gevolgen die alleen de direct betrokkenen als zodanig bemerken, maar waar je je als maatschappij wel degelijk verantwoordelijk voor zou moeten voelen.

Het verhaal over de rode cijfers waarmee de NOS kwam is in dat opzicht iets dat een kijkje geeft in waar het fout gaat, maar daarvoor is eerst enig vertaalwerk nodig. Het tekort is de insteek, maar dat dat niet meer is dan de aanleiding begrijpt een kind. De 2e alinea op Teletext (hierboven) lichtte een tipje van de sluier. Eertijdse bezuinigingen werden behaald door lichtere patiënten de deur van de geestelijke gezondheidszorg te wijzen – dat schizofrenen tegenwoordig (!) vooral rondscharrellen in stads- en winkelcentra zijn een direct gevolg. Voor hen wordt niet langer gezorgd in gespecialiseerde instellingen. Gevolg hiervan is dat de instellingen overlopen met uitsluitend zware gevallen.

Platspuiten is iets dat ook niet meer mag, dus moet men ze soms plat sláán. Ik zou dat niet zo plastisch moeten opschrijven, maar het is naar ik vernomen heb soms de praktijk. De verwijzing naar meer beveiliging wijst overigens in dezelfde richting. Het plaatje dat de NOS bij het bijbehorende artikel plaatste vertelt de rest: een opvangkamer voor verwarde personen is niets anders dan een politiecel, opgeleukt met een kussen en een laminaatvloertje.

Dan de acute gevaren:

“Bij een kleine groep”, zegt de woordvoerder, “zijn de veiligheidsrisico’s toegenomen en zien we een verschuiving in de mate van agressie, van schelden tot fysiek geweld. Die incidenten hebben een grote impact op collega’s en hun gevoel van veiligheid.”

Waar komt deze groei van veiligheidsrisico’s zo plotseling vandaan? Zou het kunnen dat dit mensen zijn die niet langer in gevangenissen worden bewaard, maar na op de maatschappij te zijn losgelaten in vredesnaam maar een instelling voor de geestelijke gezondheidszorg zijn binnengeloodst? Opnieuw zien we hier de gevolgen van bezuinigingen op de vierkante centimeter: gevangenissen worden wegbezuinigd, maar de geestelijke gezondheidszorg moet worden ongebouwd tot een semi-gevangenis waar bovendien het personeel niet op is berekend. Voor niemand is dat beter, zelfs niet voor de nieuwe bewoners die eigenlijk in de gevangenis thuis horen. Mesen voor wie Rust, Reinheid en Regelmaat  belangrijker zouden moeten zijn dan de kans op een weekendverlof met onduidelijke bestemming en een onzekere afloop. Maar zo wenst de overheid hiernaar niet langer te kijken:

Volgens brancheorganisatie GGZ Nederland is een van de oorzaken van de verharding van de agressie dat de zogenoemde vroeg-signalering door gemeentelijke wijkteams onvoldoende van de grond komt. Daarom komen mensen te vaak pas in beeld bij de psychiatrie als zij in een crisis verkeren en gedwongen moeten worden opgenomen.

Wat hier vlotjes wordt genegeerd, is dat voor plaatsing van vroeg-signaleringen eenvoudig geen plek is. Wegbezuinigd. Niet voor niets zitten alleen de zware gevallen nog opgesloten.

Enige verdere niet-lachwekkende feiten:

Met hoeveel geweld personeel in de psychiatrie precies te maken krijgt, is niet duidelijk; er is geen centrale registratie. Hoogleraar criminologie Joke Harte schat op basis van onderzoek dat ieder jaar tussen de 30 en 40 procent van de ggz-werknemers er het slachtoffer van wordt. Bijna 900 keer per jaar gaat het bijvoorbeeld om slaan en schoppen en meer dan 90 keer om pogingen tot verwurgen.

En:

Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat er weinig aangifte wordt gedaan. Gebeurt dat wel, dan leidt dat slechts in 10 procent van de gevallen tot vervolging. Volgens zorgbond NU’91 overheerst het idee dat ‘geweld nu eenmaal bij de ggz hoort’; die agressieve patiënten wisten toch helemaal niet wat ze deden? Terwijl dat zeker niet altijd het geval zou zijn.

Wijzen allemaal in dezelfde richting. De overheid steekt een dikke middelvinger op naar de burger: wen er maar aan. Maar miljarden voor de klimaathoax? Geen probleem.