Vandaag is de Franse president Macron op staatsbezoek in Washington, maar de belangrijkste  zaken waar hij met president Trump over spreken zal zijn Iran, de Irandeal en de rol van de USA in Syrië.

Over dat laatste zijn beide heren het eens, al wil Trump zich aan die burgeroorlog liever onttrekken dan Macron een prettig idee vindt. De recente Franse bemoeienis is in zijn optiek niet zozeer een overname van de Amerikaanse rol (waar Frankrijk overigens de kracht toe mist) maar een belangrijke ondersteunende rol die Frankrijk van nieuwe glorie kan voorzien. Uit de media krijg je de indruk dat Trump zelf graag helemaal weg wil uit die uitzichtloze strijd, maar dat hij er net zo diep in zit als Obama er in zat met Guantanamo Bay. Macron zal proberen Trump te verleiden meer te doen dan de president wil. Vandaag presenteerde hij een voorstel voor een nieuwe Irandeal) – overigens tot verbazing van de rest van de EU.

Iran ondertussen is de afgelopen jaren sterk in kracht gegroeid, en mag niet langer onderschat worden. Trumps oogmerk in Syrië lijkt vooral dat hij dan troepen dichter bij Iran heeft (en een aanleiding een incident uit te lokken) dan dat de strijd zelf daar hem nog interesseert. Ook van belang is dat men vanuit Israël zeer actief aanstuurt op een opzegging van de Irandeal – de eerstvolgende gelegenheid daarvoor is op 12 mei, en in Washington groeit de angst dat dat inderdaad gebeuren zal, en dat Trump vervolgens Netanyahu ter wille zal zijn middels een aanval op Iran en haar faciliteiten zelf. Het is vooral de opbouw van diverse Iraanse bases in Syrië die de Israëli’s hoogst onrustig maakt. Gevoegd bij een aantal recente militaire confrontaties tussen eenheden van beide landen maakt dat de spanning enorm opgelopen is. Beschuldigingen en dreigementen vliegen over en weer.

Dit zijn allemaal ontwikkelingen waar men in de EU de zenuwen van krijgt. Zoals vaker met de verkeerd argumenten, maar dat betekent niet dat de EU in deze zonder belang is. Zaterdag maakte Iran bekend voor haar buitenlandse handel over te stappen van de dollar op de euro. Dat is een erkenning van haar munt waarvoor de EU bijzonder gevoelig is.

Recent is binnen de EU een beweging merkbaar om de sancties tegen Rusland af te zwakken, iets waar Trump niet tegen lijkt te zijn. De president heeft vorige week geweigerd nieuwe sancties te implementeren, maar om redenen van binnenlandse politiek (Russiagate etc) is het hem vooralsnog onmogelijk de bestaande sancties te verlichten of op te heffen. Maar indien de USA serieuze plannen hebben Iran aan te pakken dan is essentieel dat men

• a) niet langer in de Syrische burgeroorlog betrokken is en
• b) iets heeft om Rusland mee af te kopen zodat dat niet zal interveniëren indien het tot een gezamenlijke confrontatie met Israël tegen Iran komt.

Dat is eenvoudiger gezegd dan gedaan, en de tijd tot 12 mei is waarschijnlijk tekort om dat rond te krijgen. Of Trump de Irandeal opzegt en er van uit gaat dat Iran dan wel zal willen onderhandelen op een basis alsof de deal nog staat (maw, niet haar kernverrijkingsprogramma opnieuw opstart zoals het heeft gedreigd)? Ik geloof niet dat dat mogelijk blijken zal. Ook de raketaanval op 7 april blijkt nu nadelig te zijn: Rusland heeft naar aanleiding daarvan besloten tot installatie van haar gevreesde S300-luchtafweersysteem in Syrië. Waarop Israël gisteren bij monde van minister van Defensie Lieberman verklaarde dat indien geïnstalleerd, Israël zal pogen die te vernietigen. Nog afgezien van of dat werkelijk mogelijk is (Rusland heeft in Syrië al diverse eenheden van haar nog gevaarlijker S400-systeem operationeel) is juist de kunst om Rusland hier buiten te houden wat een actie tegen Iran mogelijk zou maken. Zonder direct het startsein te geven voor WW3.

De verhoudingen tussen Rusland en Israël zijn respectvoller dan je verwachten zou van landen die in Syrië niet aan dezelfde kant staan (wat Israël betreft kan die burgeroorlog niet lang genoeg duren, èlke winnaar biedt een onwenselijk perspectief) maar er is een grens aan alles lijken beiden te denken. Dat is een gevaarlijke positie.

Zowel Rusland als China lijkt vastbesloten de USA af te houden van het opzeggen van de Irandeal, wat de vraag wat Trump doet op 12 mei nog pregnanter maakt. Want ook Rusland en China behoorden tot de ondertekenaars van de Irandeal. Maandag spraken de ministers van Buitenlandse zaken elkaar daarover in Beijing:

“We are against revising these agreements, we consider it very counter productive to try to reduce to zero years of international work carried out via talks between the six major powers and Iran,” TASS quoted Lavrov as saying after talks with Wang Yi, China’s top diplomat, in Beijing.

“We will obstruct attempts to sabotage these agreements which were enshrined in a U.N. Security Council resolution,” Lavrov was cited as saying.

Hoe gevaarlijk is Iran? Zeer. De Irandeal is een te beperkte afspraak om de zorgen van zowel Israël als de USA afdoende te adresseren. En dat laat nog buiten beschouwing dat de looptijd er van te kort is, waarna Iran nergens meer aan gebonden zou zijn. Alle bezwaren tegen de Irandeal vindt u hier uitgebreid toegelicht. Ook de groeiende invloed van Iran in Afrika baart zorgen.

Het benoemingenbeleid van Trump aangaande zijn minister van Buitenlandse Zaken (Pompeo) alsmede zijn veiligheidsadviseur (Bolton) geeft indicaties dat het Trump menens is Iran hard aan te pakken.

Wat president Trump zal besluiten te doen? Het voorstel van Macron is in zoverre aantrekkelijk dat het de angel uit de huidige situatie haalt. Tegelijk bestaat het risico dat een misverstand in Syrië de lont in het grote kruitvat kan blijken, moet de controle van Iran op peil blijven en zal Tump in ieder geval een aansprekend resultaat moeten binnenhalen. Dat is zo één twee drie nog niet gebeurd, zeker niet met de voortdurende proxy-oorlog tussen Iran en Saudi-Arabië in Jemen op de achtergrond.

Wat een voordeel zou zijn is dat het de scheidslijnen tussen strijdende partijen (grotendeels gebaseerd op de Syrische burgeroorlog) opnieuw helderder definiëren zou. Dat zou Turkije degraderen tot eenvoudig toehoorder dat zal moeten uitvoeren wat de andere machten besluiten. Dat is een plezierige gedachte.