Inflatie is wat de centrale banken zeggen na te streven – men heeft een inflatie van ongeveer 2% tot einddoel verheven.

Maar die gewenste inflatie wil maar niet komen, hoeveel geld de centrale banken ook de economie in pompen.

Er is overigens wel inflatie – die heeft alles te maken met prijs- en belastingverhogingen door de overheid. Om haar kosten voor noodzakelijke voorzieningen te dekken, is het verhaal. Zo staat het ook in de wet, en dat is ooit de smoes geweest om die verhogingen uit het mandje met inflatiebepalende producten te halen.

Maar de zo gewenste inflatie die de banken zou rechtvaardigen de rente weer op een behoorlijk niveau te brengen blijft uit. Intussen daalt het inkomen van de middenklassen met de jaren stevig – onder andere door die genoemde lage rente van de centrale banken zijn de pensioenen vrijwel jaarlijks eerder gekort dan dat er een opwaartse inflatiecorrectie kon worden toegepast, Ook gepensioneerden gaan er derhalve jaarlijks aanzienlijk op achteruit – overheidspraatjes over ongeveer gelijkblijvende koopkracht – die koopkracht wordt immers berekend op basis van die inflatie en het verwachte inkomen, maar de inflatie van overheidskosten wordt buiten beschouwing gelaten. Na een aantal jaren is zoiets pijnlijk ver opgelopen.

Inflatie/deflatie
Uit mijn betoog tot nog toe heeft u kunnen destilleren dat inflatie/deflatie[1] door overheid en centrale banken wordt beschouwd als een verandering in de kosten van het levensonderhoud. Maar is dat niet een te nauwe definitie van inflatie zoals die zich in de economie ontwikkelt? Vanzelfsprekend, ben ik geneigd te zeggen, maar het verschaft het excuus het gevoerde beleid te blijven handhaven. Laten we eens kijken naar wat er gebeurt als de centrale banken opnieuw en opnieuw onvoorstelbare hoeveelheden geld in de economie pompen, en vooral hoe men dat aanpakt.

Mensen die nu beleefd beginnen te gapen moeten zich realiseren dat dit geen grapje is. Deze operatie is namelijk gebaseerd op een denkfout, en laten we hopen niet op basis van een bewust design.

Van het geld dat via de centrale banken in de economie wordt gepompt werd ooit verwacht dat door de toegenomen geldhoeveelheid en een doordruppel-effect de inflatie zou aanwakkeren. Als er meer geld beschikbaar is voor dezelfde hoeveelheid producten zul je voor diezelfde producten meer geld moeten betalen. Alleen kwam die gewenste inflatie niet op gang; wat heeft geleid tot veel theorieën dat er iets mis is met de gedachte dat meer beschikbaar geld leidt tot hogere prijzen. Grote groepen economen breken zich hierover thans het hoofd, lees ik regelmatig.

Het gehoopte doordruppel-effect
Het idee dat er iets mis is met het doordruppel-effect wordt niet in overweging genomen. Terwijl dat een veel minder fundamenteel proces veronderstelt dan de gedachte van prijsveranderingen bij een vergroting van de beschikbare hoeveelheid geld om die prijzen mee te bepalen. Als ik me goed herinner werd een aantal jaren geleden zelfs aangetoond dat het doordruppel-effect – waarop een deel van de boom van de Thatcher-jaren in het UK theoretisch was gefundeerd – in de praktijk (vrijwel) niet bleek te zijn gerealiseerd. Excessieve welstand werd als ik het me goed herinner vooral besteed aan juwelen en andere dergelijke kostbare snuisterijen. Veel geld verdween ongetwijfeld ook in onroerend goed. De gewone Brit merkte daar in ieder geval weinig van.

Het uitblijven van de verwachte inflatie maakt vrijwel onontkoombaar dat terug redenerend ook dat doordruppel-effect evenmin heeft plaatsgevonden bij de geldverruimingen van de ECB. Maar aangezien bij de bedragen waarover we het hebben investeren in juwelen en andere kostbare snuisterijen te weinig invloed zou hebben, moeten we even rondkijken naar waar al dat extra geld dan zijn weg heen vond.

Ver hoeven we daarvoor niet te zoeken:

Zoals water niet alleen het laagste punt zoekt, gaat geleend geld op zoek naar het grootste profijt. Doordat de centrale banken zich ook op beurzen roerden ten aanzien van obligaties, moesten de prijzen van aandelen stijgen en die van obligaties zakken. Zo creëerden de centrale banken automatisch een situatie waarin het gestelde inflatiedoel onmogelijk haalbaar was.

Het ontstaan van ware inflatie
Een perpetuüm geldstroom van de centrale banken naar de beurzen was het onvermijdelijke gevolg. Maar zoals dit mechanisme illustreert: zolang er geld naar de beuren wordt gepompt, zullen die blijven stijgen. Maar aangezien de centrale banken hun aankopen niet of nauwelijks terug naar de beurzen brachten, ontstond ook een groot gebrek aan rendabele investeringen, en stegen de prijzen van rendabele investeringen nog veel harder.

Dit alles overziende is de volgende gedachtesprong eigenlijk niet meer dan logisch: er is door het geld pompen van de centrale banken wel degelijk inflatie ontstaan: de beursprijzen zijn door het plafond gegaan. De inflatie in beursprijzen was gigantisch! Eertijdse rekenmodellen voor de waarde van een bedrijf (min of meer gefixeerd aantal keren de jaarwinst) gingen bij het grofvuil, want geld dat ergens heen moest klotste over de plinten, en dus verschoven ook de criteria voor de prijzen.

Westland-model
Was er dan helemaal geen geld dat al klotsend een doordruppel-effect genereerde? Jawel, maar dat zette weinig zoden aan de dijk. Zonder het onderzocht te hebben lijkt mij hier het Westland-model van toepassing: 90% van het geld dat de centrale banken in de economie pompten bleef op de beurs, 9% naar onroerend goed – zie de boom in de grote (beurs)steden en enige IT-hotspots, en 0,9% ongetwijfeld naar juwelen en andere kostbare snuisterijen. Mogelijk was ook de stijgende goudprijs van de laatste twee jaar hier een gevolg van.

De resterende 0,1% ging naar de dagelijkse economie, en was ruim onvoldoende om enig effect[1] op de inflatie te hebben.

Helaas laat deze analyse impliciet ook zien wat er gebeuren zou als de centrale banken hun aankoopbeleid van dubieuze obligaties staken. In een deel van de beursprijzen zit immers de mogelijkheid van verkoop aan een centrale bank van aangekochte waardepapieren ingebakken, en dat heeft ook andere gevolgen. De beurs is een opgeblazen ballon geworden; niet zo maar een, maar eentje van het type dat je een paar jaar geleden op straathoeken nog wel eens aantrof: een pop/beeld waarin een compressor vanonder voortdurend lucht blies om het ding overeind te houden.

En de centrale banken, zij ploegen voort
Zoals bewezen wordt door het feit dat we al een tijdje niets meer over inflatie horen, maar de centrale banken tegen beter weten in door blijven gaan met hun geldverruimingen. In conservatieve geldkringen wordt al enige tijd gemopperd dat de centrale banken hiermee bezig zijn het geldstelsel op te blazen. Dat lijkt me correct, maar dat is niet het enige manco van dit recent gegroeide stelsel. Zoals we zagen zijn de centrale banken verplicht hun aankopen te blijven doen als zij de nu bestaande illusie in stand willen houden. Maar anders dan de theoretische hoeveelheid geld die centrale banken kunnen bijdrukken, is de hoeveelheid waardepapieren op de beurs weliswaar enorm maar in wezen beperkt. Ergo; als de laatste onafhankelijke aandelenbezitter zijn stukken aan een centrale bank heeft verkocht is de aandelenbeurs dood.

Hyperinflatie
Maar gelukkig is het stelsel ruim voor die tijd al ontploft. Want waar men bij de centrale banken ongetwijfeld met angst en vrezen naar uitkijkt, is het moment dat aandelenbezitters die hun aandelen te gelde hebben gemaakt massaal besluiten er iets anders mee te gaan doen dan investeren op de beurs.

Op dat moment zal blijken dat het verkregen geld niet alleen niets meer waard is, maar dat we van de ene dag op de andere (laten we zeggen: een maand) in een situatie met een gierende hyperinflatie zitten, waar die van Zimbabwe (zie illustratie boven artikel) kinderspel bij zal zijn,.

---

1. Inflatie en deflatie zijn feitelijk twee zijden van dezelfde munt. De allergie van de centrale banken voor deflatie in het dagelijks verkeer staat in schril contrast tot hun bereidwilligheid deflatie in de renteberekeningen toe te passen – hetgeen een andere manier is om negatieve rente te definiëren, maar niet minder adequaat.
2. Het Westland-model illustreert wat me rond 1985 werd uitgelegd over het arbeidsethos in het Westland, een notoir hard werkende gemeenschap van vooral tuinders in de driehoek tussen Rotterdam, Den Haag en Delft. De bezigheden van den mannelijke Westlander in wakende toestand bestonden voor uit 90% werk, 9% zuipen, 0,9 vrouwen en de rest van zijn leven besloeg niet meer dan 0,1%.
3. De centrale banken hebben altijd een stevige vinger in de beschikbare hoeveelheid geld gehad, en de ondergrens waar dit effect gaat krijgen is hen naar ik aanneem welbekend.

---

Meer over inflatie vindt u op Veren of Lood hier.