De OPEC beheerst nog maar 40% van de wereldoliemarkt. Toen het kartel anderhalf jaar geleden een prijsoorlog inzette om de producenten van schaliegas de nek om te draaien, had het zich iets anders voorgesteld dan langdurig lage olieprijzen, terwijl de productie van schalie gewoon door ging.

OPEC-leden als Venezuela en Nigeria lijken op apegapen te liggen, Rusland en Brazilië zitten in een diepe depressie (geen OPEC-lid, maar wel grote producenten) en de olieopbrengstenfondsen van landen als Noorwegen, Saudi-Arabië en anderen moeten aandelen verkopen om de budgettaire gaten in begrotingen te vullen.

Dat overziende is het geen gechargeerde constatering te stellen, dat deze poging de winning van schalie economisch onaantrekkelijk te maken een enorme blunder is gebleken. Een manoeuvre ook, die onomkeerbaar lijkt. Want om de olieprijzen zich nog te laten herstellen met een wereldwijde depressie in aantocht, en een land als Iran dat de internationale levering van haar olie nog op gang moet brengen (na de westerse sancties) is er een enorme eensgezindheid binnen OPEC nodig om iets van de grond te krijgen, en de getroffen landen zullen als eerste onderlinge afspraken schenden. Omdat ze wel moeten, financieel. Venezuela zit niet alleen aan de grond, maar het hele land lijkt op het punt te staan om uit elkaar te vallen.

Op 11 februari was de prijs teruggevallen tot $26.19. Dat dwong landen als Rusland en Saudi-Arabië tot samenwerking, maar hoe effectief die afspraken over productiebeperking zullen zijn heb ik hierboven net uitgelegd. En voor een substantieel herstel van de olieprijzen is discipline nu een eerste vereiste. En de flexibiliteit waarmee de schaliewinning plaats vindt maakt dat het voor de OPEC een gevecht tegen spoken is. Een herstel van de oliemarkt wordt niet voorzien vóór 2017. Een toename van efficiëntie in de schaliewinning zou dat herstel wel eens kunnen wegdrukken naar 2018.

Nu zijn er in deze prijsoorlog wel degelijk een aantal slachtoffers gevallen onder de Amerikaanse schalie-producenten, maar hun faillissementen waren weinig anders dan een goedkope manier voor grotere vissen om zich te voeden met de zojuist uitgeschakelde concurrentie. Daar staat tegenover dat aan de zijde van de Amerikaanse schaliewinning door deze prijsoorlog een enorme kapitaalvernietiging heeft plaatsgevonden. En dat lijkt nu de enige hoop voor de OPEC te worden om uiteindelijk de productie zó ver af te knijpen, dat de prijzen weer zullen stijgen.

Wanneer u dat merkt? Als de prijzen aan de pomp exploderen, zoals in het verleden eerder is gebeurd. Want als er een sterke prijsval is, kun je er op rekenen dat de overheid zich het grootste deel van het verschil toe-eigent. Met het kwartje van Kok, de winstneming van Wiebes en wat in die tussentijd niet al plaatsgevonden heeft. Het is immers altijd hetzelfde liedje: als ergens financiële ruimte voor de burger komt, ziet de overheid daarin prompt een gelegenheid haar eerder gerealiseerde begrotingsgaten te repareren. Zodat bij een herstel van de oliemarkt de prijzen aan de pomp weer omhoog schieten.