De soepelheid van de voortgang van de Europese eenwording valt prima af te lezen aan de hand van de intensiviteit van de reizen die de Europese regeringsleiders voortdurend maken. Angela Merkel bevond zich gisteravond in Rome , met een uitgebreid gevolg van ministers en ambtenaren.

Niet alleen zijn er sinds de start van de Griekse kredietcrisis al ruim 20 ‘tops’ geweest, maar sinds de val van Sarkozy is er eveneens een enorme toename van het aantal bilateraaltjes te constateren.Bilateraaltjes zijn bijeenkomsten van twee, soms meerdere, regeringsleiders die via onderlinge massage en overleg proberen de ernstigste onderlinge tegenstellingen weg te masseren.

Bondskanselier Merkel is de afgelopen weken vrijwel voortdurend onderweg, als ze tenminste niet Rutte of Hollande ontving. En zoals ik in de vorige alinea al suggereerde: bilateraaltjes zijn een signaal dat men het maar moeilijk – of helemaal niet – eens kan worden. En het probleem is het Duitsland van Merkel, dat maar niet wil toegeven aan de inhalige Zuid-Europeanen, die de afgelopen tien jaar een hypotheek namen op de welvaart van Noord-Europa.

De stroom om bailouts vragende landen maakt het Merkel een stuk eenvoudiger om haar collega’s onder de duim te houden – Slovenië heeft zich zojuist gemeld voor haar banken, Cyprus wordt deze maand ook formeel rondgemaakt – maar de druk op haar neemt desondanks sterk toe.

In de eerste plaats is daar het onverantwoorde gedrag van de Franse president Hollande, die naar het zich laat aanzien de komende jaren een grote bedreiging voor de gezondheid van de Europese Economie lijkt te gaan worden. De Duitsers zullen hem alleen in toom kunnen houden door zoveel mogelijk vertragingstactieken ten aanzien van bailouts toe te passen, omdat een gevolg daarvan is, dat de Franse banken in de problemen zullen komen. Die zitten namelijk tot hun nek in Zuid-Europese schuldpapieren. Het zal de verhouding tussen beide Eurozone grootmachten beslist niet ten goede komen, maar het is hanteerbaar.

Het tweede probleem dat plotseling deze week de kop op stak is ernstiger, omdat het de wortels van Merkels machtsbasis bedreigt. Het heeft lang geduurd, maar nu begint in Duitsland de onrust over Europa onder de bevolking een politiek gezicht te krijgen. Horst Seehofer, leider van de Beierse zusterpartij CSU van Merkels CDU, kondigde aan, dat er een grens was aan wat Duitsland aan Europa kan uitgeven, en dat naar mening van de CSU die grens al angstwekkend dicht genaderd was. Hij sprak over het opzeggen van de coalitie, zodat het kabinet ten val zou komen.

Dit is en veel ernstiger dreigement dan het op het eerste gezicht lijkt, om een aantal belangrijkste redenen. Beieren is om historische redenen een constitutioneel buitenbeentje in Duitsland, vergelijkbaar met Texas in de USA. De oorsprong daarvan gaat terug tot 1871, toen het Tweede Duitse Keizerrijk werd uitgeroepen, en het koninkrijk Beieren vrijwillig toetrad., tegen erkenning van een speciale positie. Binnen Duitsland heeft Beieren veel meer eigen rechten dan de andere deelstaten.

Een tweede onderdeel van dit probleem is, dat het grootste deel van de Duitse rijkdom juist in Beieren verworven wordt. De meeste deelstaten doen het weinig beter dan de rest van Europa, met als grote uitzondering de zuidelijke staten Beieren, Baden-Würtemberg en Hessen. Merkel kan zich niet veroorloven de machtige CSU tegen de haren in te strijken, al zal ze niet nalaten de uitgesproken kritiek uit te spelen tegenover haar Europese collega’s.

Desalniettemin is dit binnenlandse probleem voor Merkel een grote zorg, groter dan wat het Constitutionele Hof in Karlsruhe mogelijk besluiten zal over wat de EU van plan is met haar ‘Masterplannen’. Dat het Hof de Bondsregering een schot voor de boeg gaf door niet vóór 11 juli een eerste uitspraak te doen over het spervuur van bezwaren die zijn ingediend, terwijl de bijgestelde startdatum voor het ESM 10 juli was, moet Merkel maar accepteren.

Steeds meer lijkt het er op dat Duitsland af wil wachten tot Spanje en Italië bezwijken onder de druk van de financiële markten. Mocht dat inderdaad gebeuren,dan zal Frankrijk niet in staat zijn zich tegen Merkels wensen te verzetten.

Toch heeft Merkel haast. Volgend jaar zijn er in Duitsland nationale verkiezingen, en de CDU lijkt op een drama af te koersen. Als Merkel ook maar een schijn van kans zal willen maken, moet zij die verkiezingen ingaan als de krachtige leider van Europa die niet gemist kan worden. Om die reden is hier en daar al geopperd, dat bij onvoldoende Europese voortgang Duitsland zou kunnen besluiten zèlf de euro te verlaten. Economisch zal dat voor een groot deel der Eurozone vrij gunstig zijn, door de dan onvermijdelijke devaluatie van de munt kan de concurrentiekracht zich herstellen.

Maar omdat het tevens het einde van de aspiraties tot een politieke unie zou betekenen, ligt deze stap niet direct voor de hand. Maar geheel ondenkbaar is het niet langer.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.