Een aantal gemeentebestuurders en hun aanhang hebben voorstellen gedaan om gemeenteraden op de schop te nemen. Zal het gevolg zijn dat beter bestuur is gegarandeerd? Zal de bevolking daardoor meer het gevoel hebben te worden gehoord? Hervormingen en hervormingen zijn er twee.

De voorstellen die nu gedaan zijn, zien er geenszins uit alsof ze de vragen beantwoorden die ik hierboven opwierp. Laten we eerst eens kijken naar het belangrijkste dat wordt voorgesteld:

Dit lijken hervormingen, en een grote verandering zal het doorvoeren hiervan zeker zijn. Maar de essentie moet zijn dat de bevolking meer het gevoel krijgt een vinger in de pap te hebben èn te houden. Dat gaat hiermee absoluut niet lukken, en de reden is tamelijk simpel:

burgers willen in staat zijn het gehele gemeentebestuur weg te stemmen, en te vervangen door iets wat een meerderheid van hen als adequaat en luisterend beschouwt.

Zo lang aan die voorwaarde niet is voldaan, blijft het modderen tot in de eeuwigheid. Maar al te vaak gaan beleid en poppetjes hand in hand. Nieuwe verkiezingen hebben maar zelden tot gevolg dat heel de poppenkast op de schop gaat, hoogstens krijgen de gevestigde regenten een paar pottenkijkers toebedeeld. Dat een deel van die pottenkijkers door ervaren lokale regenten binnen de kortste keren wordt ingekapseld, met behulp van ‘beleid dat door moet blijven lopen’ en ‘ambtenaren die ook niet genegen zijn hun manier van werken en beleid te veranderen’ maakt het vrijwel onmogelijk ooit fundamentele wijzigingen te bewerkstelligen. Dat deze voorgestelde wijzigingen eerder het bestaande beeld zullen doen beklijven dan de gehoopte verbeteringen zullen helpen is eenvoudig aantoonbaar. De basis er van is namelijk dat dezelfde regenteske manier van werken in stand blijft.

Ad.1 – Zo’n loterij, hoe werkt dat? Wordt iedereen die wordt ingeloot ook verplicht die taak te vervullen, of moet je je er voor kandideren? In geval van dat laatste is niet moeilijk te zien dat dat zal uitdraaien op meer van hetzelfde, en mensen die uiteindelijk vooral door de bestaande structuren zullen worden ingekapseld, of daar al uit afkomstig waren. In geval van het eerste is het vragen om ongelukken die zeker komen zullen. Na maximaal twee verkiezingen zal dit systeem zijn eigen dood gestorven zijn.
Ad.2 – 150 vertegenwoordigers die maar drie keer per jaar formeel bijeenkomen. Dit is een garantie voor een ongestoord bestuur door burgemeester en wethouders. Drie keer per jaar worden toezeggingen gedaan waarvan dan vier maanden later blijken kan dat die niet geheel uitvoerbaar bleken, zodat men er maar het best van gemaakt heeft. Dit is de snelste manier om lokale participatie van de bevolking de nek om te draaien.
Ad.3 – Vervanging van raadsleden door deskundigen. Dit impliceert dat het gemeenteraadslid in kwestie niet in staat is zelf de door hem of haar gekozen mening van een deskundige in de gemeenteraad te verdedigen. Hoogstens kan dit van belang zijn voor kleine fracties, maar als grote fracties niet in staat zijn hun eigen specialisten te kweken op belangrijke onderwerpen, verdienen zij op zo’n kort mogelijke termijn door de kiezers te worden afgestraft. Deskundigen kunnen door een gemeenteraad nu ook al worden uitgenodigd teneinde te worden gehoord – een tijdelijk raadslidmaatschap zal daaraan niets toevoegen.

Mij is volstrekt onduidelijk wat de groep rond de Vlaardingse burgemeester Blase hiermee denkt te verbeteren. Meer inspraak buiten verkiezingstijd om? Maar ook tijdens de verkiezingsstrijd is de inspraak minimaal, en dat zou men moeten weten. Daarbovenop is het probleem nooit dat ondernemers, wetenschappers of hoogopgeleiden niet in staat zijn invloed uit te oefenen. Raadsleden in gemeenteraden zijn vaak maar al te blij als ze door mondige burgers worden opgezocht, en hun bereikbaarheid is een hoeksteen van het lokaal bestuur – of zou dat moeten zijn. Maar uiteindelijk hoeven ze naar niemand te luisteren – en dat is een tweesnijdend zwaard dat voor de gemiddelde burger problemen levert.

Het probleem is afrekenen. Verantwoording. Dat is iets wat men een enge gedachte vindt, de burgemeesters voorop. Het idee dat burgers een burgemeester weg stemmen is voor bestuurders het minst acceptabele wat er is, niet in het minst doordat voor veel politiek geëngageerden het burgemeesterschap het gedroomde eindpunt van hun carrière is. Een fundamentele wijziging van het lokale bestuur zou dat als eerste moeten doen sneuvelen, en als er iets is waar dit voorstel verre van blijft is het wel dat. Er wordt door Blase cs niet meer dan optisch gemorreld aan het systeem, dat men zoveel mogelijk in stand wil houden. Een recept voor grote teleurstellingen.