Het herlezen van de Talen van Pao was een must toen ik er eerder deze week achter kwam dat een leidend motief in het boek een begrip is dat ook wel bekend staat als Irish Democracy.

En het begrip Irish Democracy is iets waarvan ik me al langer heb afgevraagd waarom mensen het niet vaker toepassen. Het is de ultieme geweldloze opstandigheid, en een belangrijke reden voor deze omissie lijkt me dat mensen geneigd zijn eerder agressief te reageren op wat zij willen bestrijden dan passief. Bovendien vergt lijdzaamheid meer discipline dan de meeste mensen bereid zijn op te brengen. Terwijl passiviteit in veel situaties aanzienlijk effectiever zal zijn, en dat is iets dat u zelf zult kunnen bedenken als u verder leest.

Auteur Jack Vance was in Nederland vooral bekend als SF-schrijver, en De talen van Pao is dan ook herkenbaar een Science Fiction boek. Er in zijn diverse sociale ideeën en principes verwerkt. Hoewel Vance niet de reputatie van een socialistisch revolutionair begeesterd mens had, blijkt uit zijn werk dat veel van wat daarmee samenhangt zijn volle aandacht had. Dat je dingen kunt manipuleren door taalgebruik – een principe dat we heden ten dage nog steeds vaak gehanteerd zien vanuit linkse kringen, komt in dit boek terug via een uitwerking van de titel van het boek, die verwijst naar de Sapir–Whorf hypothesis.

Het begrip Irish Democracy is evenzo een product van revolutionaire theorieën, maar is met name gebaseerd op de manier waarop Gandhi oppositie voerde tegen de Britten in India. Dit blijkt ook in 19e-eeuws Ierland een veel gebruikte tactiek tegen de Britse bezetters (sinds de 11e eeuw) te zijn geweest: lijdzaam verzet en collectieve ongehoorzaamheid. De Ierse variant is herkenbaar ook een uiting van machteloosheid, en is daarom naar mijn mening schrijnender voor toeschouwers dan de aanpak van Ghandi.

Irish Democracy
Het principe achter Irish Democracy is derhalve eenvoudig: geen overheid kan blijven bestaan als de haar onderhorige bevolking niet meewerkt aan maatregelen en oekazes. Het is het veronderstelde gebruik in het boek dat op de planeet Pao onvrede onder de bevolking wordt geuit middels lijdelijk verzet tegen dictatoriaal gedrag van de heerser, en dat dan tot in extremis doorgevoerd. Stel u voor dat de overheidsmachinerie volledig genegeerd zou worden in het dagelijks leven.

Verkeershandhaving negeren? Als dat collectief gebeurt heeft de overheid echt geen middelen het gewenste gedrag af te dwingen. Weigeren belasting te betalen is tegenwoordig heel wat moeilijker vol te houden – ze trekken het eenvoudig van je bankrekening af.

Maar wat als de ambtenaren net zo hard meegaan in het lijdelijk verzet als de rest van de bevolking? Dat een regering er over zou vallen lijkt inderdaad waarschijnlijk. Enige collaboratie van ten minste een deel van de bevolking is vereist om de staat gaande te houden. In een staat waarin sociale media direct dingen op gang zouden brengen door berichten waarvan bekend is dat de bevolking er op zou reageren door ‘op slot te gaan’.

Merk op dat zo’n beschaving ook een collectivistische natte droom zou zijn, en het lijkt er veel op dat Vance – die de laatste jaren van zijn leven in Ierland woonde – dat ook tonen wilde, inclusief de nadelen.

Het scenario van De Talen van Pao is verder een redelijk eenvoudig verhaal: Prins vlucht voor zijn leven, gaat jarenlang in ballingschap en keert succesvol terug om de boze krachten die hem zijn geboorterecht afnamen uit te drijven, met behulp van bondgenoten die er een voordeeltje voor zichzelf in herkennen. Dit genre staat gewoonlijk bol van moed en trouw, maar apart genoeg ontbreken die begrippen in dit boek vrijwel volledig, en dat wordt op interessante wijze logisch ingebed, volgend uit de gegeven omstandigheden zoals hierboven beschreven.

Maar wat het boek vooral zo interessant maakt om hier te bespreken is de wijze waarop collectivisme als sociaal wapen wordt ingezet.

---

The Languages of Pao by Jack Vance (1957) is via Amazon nog verkrijgbaar, zowel nieuw als 2e hands.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Eerdere afleveringen van de rubriek ‘Herlezen’ vindt u hier.