Een paar dagen voor 21 maart, de officiële dag van GRNL2018, kun je al zonder terughoudendheid stellen dat de PvdA zich op geen enkele wijze heeft weten te herstellen van de vernietigende klap van 15 maart vorig jaar.

De partij heeft zich gestabiliseerd, maar op een niveau van ca. 6 %, wat voor de PvdA te weinig zal zijn om haar voortbestaan te rechtvaardigen. Niet vanwege de te geringe omvang an sich, maar vooral vanwege de karrenvracht aan pretenties die de partij met zich meedraagt. Indien een partij zelfs niet in de buurt komen kan van de megalomane concepten die zij zegt te willen verwezenlijken, dan resteert opheffing of downgrading. En voor de PvdA zou downgrading op hetzelfde neerkomen als opheffing.

Hoe zullen we zich dat zien uitspelen? Het partijleiderschap lijkt een aardige indicatie te gaan worden. Of de PvdA nog over het potentieel beschikt om Lodewijk Asscher te vervangen is mij niet duidelijk. Dat Asscher onder normale omstandigheden na alweer een vernietigende klap – die de relevantie die de partij verdampt – niet zou kunnen aanblijven is een feit. Op 22 maart weten we meer. De berichten die ik er over lees noemen het niet, maar zijn gezien het defaitisme en berusting van de leider heel wel mogelijk. Asscher ziet er eigenlijk geen gat meer in.

Waar ging het eigenlijk mis, afgezien van de al dertig jaar voortwoekerende rotting van het verraad aan de natuurlijke achterban? Vijf jaar geleden schreef ik daar behartigenswaardige woorden over:

Het belang van de Gemeenteraadsverkiezingen voor de landelijke politiek mag niet worden onderschat. Voor een partij als de PvdA zijn ze van absoluut levensbelang – en iets waarvan zij niet zal toestaan dat bijvoorbeeld de SP haar dominante positie in de grote steden zou kunnen bedreigen. Anders dan bijvoorbeeld voor de VVD, is de politieke basis van de PvdA haar vermogen baantjes te verdelen in de gemeenten. (..)

Maar zoals ik hierboven indirect betoogde: indien de PvdA in het kabinet zit tijdens de Gemeenteraadsverkiezingen, kan slechts een electoraal bloedbad volgen. Dat deze partij spontaan zal herstellen in die peilingen kunnen we gevoeglijk vergeten, en het is het enige dat zou kunnen voorkomen dat die partij een heftige aandrang krijgt niet met het kabinet te worden geassocieerd in de aanloop naar die Gemeenteraadsverkiezingen. Ergo, dat maakt een ‘kabinetscrisis’ in december, uiterlijk januari, bijna verplicht. Inclusief de politieke zelfmoord van de eerstverantwoordelijke voor de landelijke politieke stellingname: Diederik Samsom.

Vijf jaar terug ging ik er een jaar voor GRNL2014 nog van uit dat de PvdA Rutte2 zou opblazen, om niet tijdens die gemeenteraadsverkiezingen te worden weggevaagd. Dat de PvdA nu voor diezelfde uitslag van 2014 blind tekenen zou, illustreert slechts de waarheid achter wat ik toen stelde: ..de politieke basis van de PvdA (is) haar vermogen baantjes te verdelen in de gemeenten.

Samsom weigerde dit te zien, nam het bloedbad manmoedig en regeerde samen met Rutte nog drie jaar door. Toekomstige politiek historici zullen mijn analyse toentertijd herkennen als een politieke waarheid die door de geschiedenis werd bevestigd. Ook illustreert dit dat het herstel van de PvdA naar het niveau van 2014 onvoldoende zal blijken om structureel herstel op te bouwen. En het is op geen enkele wijze in zicht. Wegen er heen zijn mij evenmin duidelijk.

Op 22 maart is de kans op het vertrek van Lodewijk Asscher logisch, maar niet gegarandeerd. Ik neig er toe zo’n vertrek te beoordelen als zijn laatste kans nog een aardig baantje voor zichzelf zeker te stellen alvorens zijn partij onder hem verdampt. Dat het ook een redelijke penitentie is voor de manier waarop hij Samsom anderhalf jaar terug als partijleider wipte is niet meer dan een voetnoot.

Als Asscher blijft is een verdere verschrompeling van de PvdA vrijwel een zekerheid. Veel mensen lijkt het een aardige vent, die zij echter voor geen cent vertrouwen en waar zij dus ook niet op stemmen. Volgend jaar hebben we nog de Statenverkiezingen, waarna de PvdA de positie in de provincies en de Eerste Kamer gedag kan zeggen en de transformatie tot fringepartijtje voltooid is. Nergens is zij dan nog van belang, behalve in de instincten van oudere journalisten. Met een snel verouderend ambtenarenapparaat is ook die laatste steunpilaar van de partij aan ernstig verval onderhevig, en wordt het onmiskenbaar tijd voor opheffing.