Dat de senotoiren (sic!) van het CDA hun eigen partijleider een kool van epische proporties gaan stoven is een nogal interessant gegeven. Het maakt ook voor mensen met oogkleppen op zonneklaar dat het CDA haar identiteitscrisis van de jaren negentig politiek nooit te boven gekomen is.

Het nadeel van de manier waarop in Nederland partijen de senaatszetels vullen, is dat dat gebeurt met mensen die bewezen ervaring te hebben in het politieke metier (Regentenpartij cs), of met politiek onbevlekte nieuwkomers die er het vak zo’n beetje kunnen leren (SP, PVV en andere nieuwkomers). Curieus genoeg zijn de onbevlekte nieuwkomers niet het grote probleem – zo politiek is de senaat nu ook weer niet, dus ongelukken zijn vrijwel uitgesloten. Problemen in de senaat ontstaan vrijwel altijd door politieke veteranen die vinden dat ze in een grijs verleden al gelijk hadden, en dat – soms zelfs nog op hun sterfbed – alsnog komen halen.

Dat is bepaald niet per ongeluk, en het risico van dergelijke oprispingen in een tijd dat de senaat qua politieke verhoudingen op het scherp van de snede is komen te opereren, lijkt tot op heden ernstig onderschat. Terwijl er de afgelopen vijfentwintig jaar genoeg reden was in te zien dat zich hier een probleem kon ontwikkelen. Dat leden van het parlement – dus ook van de Eerste Kamer – geacht worden zonder last of ruggespraak hun mening te geven doet daar niets aan af. Met smaller wordende marges voor alle deelnemers aan het politieke proces moet je desalniettemin als partij voortaan juist beter overwegen wat je precies wilt met je senaatsfractie als het er op aan komt – en wie je er daarom in wilt hebben. Dat is een uitstekende reden om allerlei bijbaantjeskoningen buiten de deur te gaan houden, domweg omdat er steeds minder corrigerende compensatie in fracties aanwezig zal zijn.

Dat zien we nu met het probleem dat Van Haersma Buma door zijn senaatsfractie lijkt te geworden. Buma heeft zelf aangegeven dat het democratisch onvermijdelijk is dat het CDA tegen een ratificatie van het Oekraïneverdrag zal stemmen. Ondanks dat het CDA zowel voorstander was van het verdrag als mordicus tegen referenda. Dat is chic, en dat is het. Maar de opstelling van de CDA-senaatsfractie ondergraaft Buma’s politieke leiderschap door nu openlijk aan te kondigen maling te hebben aan het principiële primaat dat een partijleider (zeker bij het CDA) wel degelijk toekomt. Het gaat hier namelijk om een principieel punt dat naar je verwachten mag een hele partij omarmt. Dan gaat het niet aan om als groepje senatoren je partij de les te lezen met je onafhankelijkheid, en je eigen mening, en er verder maling aan te hebben.

Dat oude rotten niet beseffen dat ze hiermee – ruim vier maanden voor landelijke verkiezingen – de positie van Buma als leider van het CDA ter discussie stellen weiger ik te geloven. Hiermee wordt in feite teruggegrepen naar de periode dat Maxime Verhagen leider van het CDA was, behalve in naam. Buma lijkt nu leider in naam te zijn, maar niet in praktisch opzicht. Daarmee wordt hem een positie opgedrongen die als ze niet vlot wordt opgelost hem zou kunnen dwingen zijn positie te heroverwegen. Een partijleider in de Tweede Kamer kan namelijk moeilijk met zijn portefeuille gaan zwaaien als partijgenoten in de Eerste Kamer niet doen wat hij wil. Staatsrechtelijk is dat een drama van onmachtigheid. Op deze wijze de verkiezingen moeten ingaan is daarom wel degelijk een mes in de rug van Buma. Ik vraag me serieus af of dit de bedoeling van een loslippige senator als Van Kesteren was? Maar ondertussen zit het CDA er maar mooi mee.

Het reduceert de kansen van de partij om op afzienbare termijn nog de positie van de VVD als dominante partij in het politieke midden te bedreigen. Als er niet vlot ergens weer een weggetje omhoog gevonden wordt, is de toekomst van het CDA voorgoed die van een KVP, die langzaam aftakelend hoopt op een fusie met min of meer gelijkgezinden teneinde iets van haar vroegere macht te behouden. Best mogelijk dat je Buma dat falen deels wilt aanrekenen, wellicht zelfs niet geheel onterecht, maar dit is een politieke zelfmoordpoging die het CDA zich beter besparen zou.