Frankrijk is in rep en roer door de protesten van de Gele Hesjes. Maar wat zijn de inspiratiebronnen en steunpilaren van president Macron?

Zeven jaar geleden werd de Israëlische historicus Yuval Harari in één klap een literaire sensatie, met zijn boek ‘Sapiens, een korte geschiedenis van de mensheid’. In de alleraardigste eerste paar honderd pagina’s beschrijft hij wat ons tot heerser van de aarde maakte: vooral het vermogen om abstract te denken. Wij kunnen met grote aantallen in dezelfde fantasieën geloven: religie, geld, nationaliteit, enzovoort, en op die basis samenwerken – bijvoorbeeld om een vijand te verslaan. Chimpansees kunnen dat niet, al zijn ze individueel sterker dan een mens, en Neanderthalers konden dat evenmin.

Na Sapiens kwam Homo Deus, over de toekomst, ook een succes, en bijna overal juichend besproken. Het is voornamelijk politiek correcte prietpraat, zelf heb ik het boek zo’n beetje op de helft weggelegd. Ik vermoed dat weinig kopers het helemaal hebben gelezen.

Iedereen praat erover, je móet het boek hebben. Daarop zijn slechts enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld Carel Peeters in Vrij Nederland: ‘De schrijver van Homo Deus heeft niets met mensen.’ Dat is de vinger op de zere plek: hoe beminnelijk Harari zelf ook lijkt, zijn werk ademt dat de mens niet deugt. Zomaar een soort die zich met een aardig kunstje de wereldmacht heeft toegeëigend, om er vervolgens een bende van te maken.

Het dieptepunt van zijn oeuvre is nummer drie, ‘21 lessen voor de 21ste eeuw‘. Opgekookte restjes van die eerdere boeken, verpakt als een soort politiek manifest. Overmoedig geworden door zijn gigantische succes, gaat hij zich te buiten aan slecht of nauwelijks gefundeerde onheilsprofetieën, en een onthutsend elitair wereldbeeld. Het populisme moet het ontgelden, Harari zeurt door over Brexit en Trump, stuiptrekkingen van een achterlijke massa die vasthoudt aan het verleden en dwaze zaken als nationalisme en identiteit. In plaats van zich gedwee mee te laten voeren naar een ideale toekomst zonder grenzen. Echte democratie is goedbeschouwd net zo’n bedreiging voor de aarde als ecologische rampspoed. Alleen een globaal opererende, technocratische elite kan ons redden van een armageddon.

U begrijpt: dit boek vestigde zijn naam definitief bij de liberale elites van de wereld, en dan wel één wereldleider in het bijzonder. Wie het derde boekje van Harari leest, krijgt al snel het gevoel de politieke agenda van Emmanuel Macron voor zijn neus te hebben.

Ja zult u zeggen, Macron is langs democratische weg gekozen, wat hij wil is blijkbaar de wil van het Franse volk. Het is niet aan mij kritiek te uiten op het democratische systeem van de eerbiedwaardige Vijfde Republiek, maar dit behoeft toch enige relativering.

Macron kreeg minder dan een kwart van de uitgebrachte stemmen in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van 2017, toen de kiezer nog keus had uit een aantal kandidaten. Je zou dat cijfer geflatteerd kunnen noemen, gezien de ruim 23% die niet ging stemmen. Even rekenen: een kleine 19% van het electoraat stemde daadwerkelijk op Macron. Niet geheel toevallig valt dat zo’n beetje samen met wat in Frankrijk als elite wordt beschouwd.

In de tweede ronde kreeg Macron extra kiezers achter zich die bang waren voor Le Pen, maar een ongeëvenaard aantal bleef thuis of stemde blanco. Zij hadden net zomin trek in Macron. Uiteindelijk won hij met ruim 40% van het electoraat.

Zoals gebruikelijk schreef de nieuwe president meteen verkiezingen uit voor het parlement. Daar ging het helemaal mis: meer dan de helft bleef thuis in de eerste ronde.

De nieuw opgerichte partij van Macron, La République en Marche, behaalde ruim 28% van de uitgebrachte stemmen. Nog geen 17% van het electoraat stemde op deze partij. Gek genoeg leverde dat uiteindelijk een absolute meerderheid: 306 van de 577 zetels in de Assemblée. Zo zijn de regels, dat is het spel. Maar er zit een naar luchtje aan de morele zelfgenoegzaamheid waarmee Macron via LREM de ene wet na de andere door het parlement jast. En als hij nog de schijn ophield… Nee, hij laat iedere dag merken het land niet uit naam van een meerderheid te besturen, in tegendeel.

De elite stemde op Macron en hij spreidde hun bedje, dat is in het kort het verhaal van zijn presidentschap. De vermogensbelasting schafte hij af, net als – stapsgewijs in de komende jaren – de belasting op onroerend goed. Met het minvermogende tweederde deel van Frankrijk heeft hij niks op, hij geeft ze geen cent cadeau, ze zijn er alleen maar slechter op geworden. Hij preekt zijn ‘transition énergétique‘, het rode boekje van de elite. Een megalomaan plan om Frankrijk aan de duurzame energie en in de elektrische auto te krijgen. Dat mag wat kosten en het vervuilende plebs moet betalen. Om te beginnen schroefde hij de prijs van diesel steeds verder op – de brandstof van dat plebs.

To add insult to injury liet Macron ook nog eens bij herhaling weten dat de Franse identiteit en nationaliteit hem niet boeien, en dat de toekomst in Europa ligt, of liever gezegd, bij de Europese Unie. In toespraken buiten Frankrijk viel hij zijn eigen volk af, dat hij ‘behoudend’ en ‘bekrompen’ noemde, en ‘nog niet toe aan de vooruitgang’. Yuval Harari moet zijn geluk niet op kunnen met zo’n leider, en dat gevoel is wederzijds. Iedere keer als de schrijver in Frankrijk is, wordt hij op het Elysée uitgenodigd voor een onderonsje. In Yuval’s vrienden-klapper staan ook Zuckerberg, Obama en Bill Gates.

Frankrijk zou Frankrijk niet zijn als de bevolking het erbij had laten zitten. Toen behalve diesel in korte tijd ook de prijs van stookolie omhoog schoot, waarmee het volk zijn huis verwarmt, en nieuwe prijsstijgingen werden aangekondigd, vroeg ik me al af waarom er toch niemand in opstand kwam.

Dat duurde niet lang meer, zoals de hele wereld nu wel weet.

Macron had de volkswoede van de Gele Hesjes totaal niet aan zien komen. Hij is een narcist en dacht enorm geliefd te zijn. Maar het duurde niet lang voor hij en zijn kabinet met volle kracht de tegenaanval openden. Dat is zo uit de hand gelopen, dat inmiddels zelfs de VN en het parlement van de EU kritiek hebben geuit over het maandenlange, ongeremde politiegeweld tegen de Gele Hesjes.

Maar mogelijk nog heftiger is de propaganda-oorlog tegen het volk. Opmerkelijk maar niet verrassend is de steun die Macron en zijn ministers daarbij genieten van een flink deel van de intellectuele en artistieke elite, vooral van de zogeheten soixante huitards. U begrijpt het al, de elite die in 1968 op de barricades stond. Ik zeg elite, dat waren ze toen, als studenten van de Sorbonne, en dat zijn ze nu, als dik betaalde Europarlementariërs (Cohn-Bendit, ‘rode Dany’), gefortuneerde opiniemakers (Henri-Lévy), en wat niet meer.

In 1968 maakte de politie minder slachtoffers dan nu, niemand verloor een oog of een hand. Toch werden politieagenten door de rebellen van toen uitgemaakt voor SS’ers, en lakeien van het kapitaal. Nu zijn de rollen omgedraaid: genoemde soixante huitards en andere intellectuelen doen niets anders dan de opstandelingen van nu voor extreemrechts en fascistisch uitmaken, hoofdzakelijk per tweet. Voor mensen die ooit zelf rebelleerden, leggen ze een opmerkelijke haat aan de dag voor het eenvoudige volk. Macron maakte in een toespraak groteske vergelijkingen tussen de bruine laarzen uit de jaren dertig en de Gele Hesjes van nu. Zijn intellectuele en artistieke vriendenclub ging daarmee verder als een soort Sturmabteilung – om even in dezelfde beeldspraak te blijven.

Gelukkig bestaan er nog altijd kranten en bladen die wel hun werk doen, en gelukkig zijn er ook opiniemakers die voor het volk kiezen -zoals de bekende filosoof Michel Onfray. En gelukkig zijn er sociale media. Maar Macron is een geduchte tegenstander: Onfray werd ontslagen bij de publieke omroep. Niemand twijfelt eraan dat de president daar achter zit.  En nu net is in Tarbes – een provinciestad in het zuiden – een jongeman van zijn bed gelicht omdat hij via Facebook een demonstratie van Gele Hesjes mee hielp organiseren. Daar was geen toestemming voor…

Dit is de toekomst die Macron najaagt, en die hij misschien heeft opgestoken van Harari: totale controle over sociale en andere media, het plebs onder de duim houden, en je vooral niks aantrekken van de gevaarlijke ideeën van de meerderheid.

Vorige zaterdag in Parijs, bij de wekelijkse demonstratie van de Gele Hesjes, werd veel schade aangericht. Om even te relativeren, het eerste het beste opstootje vanuit de banlieue’s levert meer schade op dan alle demo’s van de Gele Hesjes bij elkaar. Maar als het jouw auto is die uitbrandt, maakt dat niet uit. Voor de camera ging de Porsche van een bekende driesterren-chef in vlammen op. Even later onderging een bestelautootje van het leger hetzelfde lot. Dienstplichtigen beschermen nog altijd toeristische attracties in het kader van de noodtoestand, daarom stond die auto daar.

Wat zijn het een smerige fascisten, die Gele Hesjes, dat ze zelfs arme dienstplichtigen aanvielen – die waren niet in de buurt – als ze alleen maar hun plicht doen. De Franse media schuimbekten unisono. Op de sociale media dacht men meteen aan de zoveelste provocatie van extreemlinkse activisten. De Gele Hesjes zouden zoiets niet doen. Wat zou het opleveren? Bovendien staan militairen in de sociale pikorde dichter bij het volk dan bij de elite.

De Gele Hesjes-beweging wordt van meet af aan geteisterd door anarchistische zogeheten ‘black blocs’, die met een geel vest over hun zwarte kleding alles kort en klein slaan. Er zijn aanwijzingen dat de overheid daar zelf tenminste voor een deel de hand in heeft, of het tenminste ongestoord laat gebeuren. De meeste Fransen wijzen daarbij naar minister Castaner van Binnenlandse Zaken, een uiterst onbetrouwbaar sujet.

Terug naar de schade in Parijs. Zowel de autobranden als wat ingeslagen ruiten van winkels en banken, bleken het werk te zijn van één en dezelfde man, die inmiddels achter slot en grendel zit. Een twintiger uit Bordeaux, speciaal naar Parijs gegaan om rotzooi te trappen, niks van doen met de Gele Hesjes. Een linkse anarchist, geregistreerd bij de veiligheidsdiensten als terrorisme-gevaarlijk, een heuse ‘fiché-S’. De grote vraag is waarom zo’n gesignaleerde figuur urenlang ongestoord zoveel schade heeft kunnen aanrichten, maar het geeft toch moed dat de overheid dit bekend heeft gemaakt. Er werken blijkbaar nog voldoende mensen die niet meewerken aan het theater van Macron en Castaner.

President Macron heeft het wankele politieke stelsel van de Vijfde Republiek in een kruitvat veranderd: het is nooit de bedoeling geweest dat een president en een parlement die door een minderheid werden gekozen, zo ongegeneerd alles op de schop gooien, zonder zich iets aan te trekken van wat een meerderheid denkt of voelt.

Het is gedaan met de politieke legitimiteit van de president, al wordt die door een flink deel van de intellectuele elite nog met hand en tand verdedigd.

---

Eerdere artikelen van onze Frankrijk-correspondent Alexander van der Meer vindt u hier.

Meer over de (achtergronden van de) ongeregeldheden in Frankrijk vindt u hier op Veren of Lood. De EXTRA afleveringen met veel filmpjes van de protesten vindt u hier.