In het vraagstuk over de asielzoekers instroom en de bed-bad-en-brood discussie blijft vaak het punt van uitzetting onderbelicht, terwijl dit element van het vraagstuk méér aandacht verdient.

Hoe kan het toch dat vreemdelingen die zijn uitgeprocedeerd – en de meesten vaak meer dan eens, hoe raar dat ook klinkt en is – nog steeds in Nederland verblijven? Als een vreemdeling is uitgeprocedeerd, heeft hij een vertrekplicht om Nederland te verlaten, al dan niet met behulp van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Als hij daaraan geen gehoor geeft, neemt de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) het initiatief om het vertrek van die vreemdeling uit Nederland te bewerkstelligen.

Een veel voorkomend probleem is dat asielzoekers hun paspoort – en andere papieren waaruit blijkt waar zij vandaan komen – hebben vernietigd en zij hebben gelogen en blijven liegen over waar zij vandaan komen. Dan weet DT&V ook niet waarheen de uitgeprocedeerde asielzoekers kunnen worden uitgezet. Er wordt dan wel onderzoek gedaan naar de herkomst van deze mensen, maar vaak zijn zij niet bereid om daaraan mee te werken. Ook als de taal die de uitgeprocedeerde asielzoekers spreken aanknopingspunten biedt voor een land van herkomst, geeft dat geen garantie dat zij naar dat land kunnen worden uitgezet. Zonder papieren iemand uitzetten is sowieso geen optie en daar wringt hem steeds de schoen. Daarbij komt dat tal van landen helemaal niet willen meewerken aan de terugkeer van hun burgers die zijn vertrokken om elders asiel aan te vragen, zoals China en Liberia. Als de desbetreffende vreemdeling dan bij de ambassade van zo’n land wordt gepresenteerd, wordt er eenvoudigweg gezegd dat ‘het er niet één van ons is’. Kortom: er worden geen reispapieren verstrekt en de vreemdeling kan niet worden uitgezet. Voorts werkt bijvoorbeeld Irak niet mee als de vreemdeling aangeeft niet vrijwillig te willen terugkeren.

Dit probleem doet zich overigens ook voor als het niet om uitgeprocedeerde asielzoekers gaat, maar om vreemdelingen die niet in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning of waarvan de verblijfsvergunning is ingetrokken. Die vreemdelingen hebben net als uitgeprocedeerde asielzoekers een vertrekplicht. Marokko werkt bijvoorbeeld niet mee aan het verstrekken van reispapieren voor in Nederland verblijvende Marokkanen die niet over een geldig paspoort beschikken. Dat maakt uitzetting naar Marokko in die gevallen onmogelijk. Het is zelfs zo dat de vreemdelingenbewaring van Marokkaanse vreemdelingen, die met het oog op hun uitzetting naar Marokko waren vastgezet, moest worden opgeheven. Het kabinet wil weliswaar dat het voor dergelijke landen gevolgen heeft als zij niet willen meewerken, door er bijvoorbeeld voor te zorgen dat zij minder ontwikkelingshulp krijgen, maar het lijkt er niet op dat dat enig effect heeft.

Een ander probleem wordt gevormd door de groep uitgeprocedeerde asielzoekers die geen asiel hebben gekregen omdat er ernstige verdenkingen bestaan dat zij zich in hun land van herkomst hebben schuldig gemaakt aan oorlogsmisdaden of misdaden tegen de mens(elijk)heid: de zogenoemde 1F-ers. Voor 1F-ers bestaat in veel gevallen het gevaar dat zij bij terugkeer in hun eigen land te vrezen hebben voor vervolging of dat zij een reëel risico lopen daar te worden blootgesteld aan marteling en andere onmenselijke behandeling. Het is Nederland dan op grond van artikel 3 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) niet toegestaan om zo iemand uit te zetten. Dan ontstaat de situatie dat de 1F-er in Nederland geen verblijfsvergunning krijgt en ook geen recht heeft op verstrekkingen door het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), maar ook niet kan worden uitgezet.

Het falende uitzettingsbeleid is een structureel probleem, dat alleen nog maar groter wordt als er niet snel oplossingen worden geboden. Hoewel deze kwestie al op EU niveau wordt aangepakt en de ‘druk op de niet aan terugkeer meewerkende landen wordt opgevoerd’, is het effect daarvan te verwaarlozen zolang er geen harde sancties op het niet meewerken staan.

---

Dit artikel verscheen eerder op Yamapama.nl