Euthanasie: een probleem voorbij de wet
Een puntje van “Waarom Nietzsche?”; een oud punt over euthanasie.
Een totalitaire staat beslist over leven en dood. Dit, en andere sciencefiction scenario’s, is wat tegenstanders van euthanasie al gauw aangrijpen om de “deugd” van Euthanasie tegen te gaan. Het is uiteraard een uitstekend model om een dystopische toekomst in een roman te schilderen: een staat is een duidelijke entiteit dat haar wil aan anderen kan opleggen (en een onmenselijke bureaucratische machine is dan ook nog eens een plus).
Het idee van een staat, welke beslist wie leeft of sterft is een vertrouwde trope om op terug te vallen. Niet alleen is het simpel genoeg voor iedereen te begrijpen, maar het kan ook nog eens uit een overvloed van literatuur en popcultuur putten.
Maar de eenvoud van dit model is ook waarom het voorbij gaat aan de onderliggende problematiek. De druk om geëuthanaseerd te worden ligt niet in iets glashelders als wetgeving. Het vindt haar weg via sociale druk.
Wanneer het de norm wordt, zullen het de nabestaanden zijn die euthanasie verwachten. Mensen lastigvallen met het voortzetten van je bestaan zal een schaamtevolle transgressie blijken te zijn. Met een intellectuele klasse die kreupel is van recept-denken, moreel relativisme en carrière bevorderende meningenpakketten, is er niets om de sociale druk op terminaal-zieken om op te houden met bestaan tegen te gaan.
Dit is geen probleem voor wetgeving. Het is geen probleem voor wetenschap. Als we vat willen hebben op slechts het begin van dit probleem, zullen we de durf moeten hebben een gok over het onvoorspelbare te doen: welke norm zal de nieuwe moraliteit dicteren?
Zoals mijn relaas over automatische orgaan donatie, zie ik het probleem niet zozeer in de nieuwe wetgeving. Het is goed dat we onnodig leed willen voorkomen, maar de Nederlandse gewoonte van lui-denken en niet verder kijken baart me zorgen. Over-simplificatie wordt verward met helderheid[1] en we vallen graag terug in recept-denken. Oftewel: we zijn niet alleen onvoorbereid op de nieuwe werkelijkheid; we zijn zelfs blind voor wat het is. Weer een blindelingse stap.
[1] Een woord-salade maakt een simpele (of betekenisloze) kwestie moeilijk via verwoording; een complexe kwestie simpel maken met omissie is echter een valse reductie.