De EU-begroting gaat leiden tot een grote confrontatie van Polen en Hongarije met de rest der EU. Tenminste, dat wil men ons laten geloven. Want hoe denkt de rest van Oost-Europa hier over?

De staatsomroep hult zich na een eerste berichtje eerder deze week er nu over in stilte

Ziet u iets over een aanstaand veto van Polen en/of Hongarije vanwege de oneigenlijke manier waarop het EUP de begroting wil gebruiken om haar politiek onwelgevallige zaken aan te vatten? Gisteren gaf ik al aan dat hier een probleempje ging ontstaan, en ongeveer gelijktijdig gingen in Hilversum de luiken er op.

Voorlopig durft de Nederlandse pers er derhalve nog nauwelijks over te berichten, want een scheur in de EU?  Brrrr. Alsof één scheur niet genoeg is. En dat in een land waarin iedereen te pas en te onpas….

Enfin, de EU-laven hebben geen begrip van politiek. Dus die berichten er gewoon over; gisteren al iets over verzet vanuit Polen:

Ook Polen dreigt de nieuwe EU-begroting te dwarsbomen[1] als lidstaten de rechtstaat moeten eerbiedigen om EU-geld te ontvangen. De EU hanteert daarbij “politiek gemotiveerde criteria” en zou lidstaten ongelijk behandelen, vindt premier Mateusz Morawiecki. Hongarije gaf eerder al een gelijkluidende waarschuwing af.

Polen doet nog aan brieven:

Morawiecki heeft de EU-leiders in een brief te verstaan gegeven dat hij het zogeheten rechtstaatmechanisme zoals het er nu uitziet niet kan aanvaarden, schrijft hij op Facebook. Het is volgens hem ook niet zo afgesproken op de marathontop van de EU-leiders in juli over de begroting en het Corona-herstelfonds.

Morawiecki heeft gelijk, maar daarna ging het EUP dus vervelend doen. Aangezien de EC het op dit punt heel erg met het EUP eens is, werd het punt in de onderhandelingen door het EUP gewonnen. Dacht men. De gevolgen die we nu zien waren even voorspelbaar als kennelijk ingecalculeerd. In Brussel – en vooral bij het EUP dat dit aangaande graag de ochtendspiegel bestudeerd – denkt men dat voor genoeg geld alles te koop is. Principes, dat is zóóó 19e eeuw.

Het staat er netjes, maar de chantage druipt er tussenuit:

De voorwaarde dat EU-landen bijvoorbeeld rechters en journalisten hun werk moeten laten doen om geld uit de begroting en het herstelfonds te ontvangen was een van de heetste hangijzers van de top in juli. Het zwaarbevochten compromis werd tot tevredenheid van onder meer Nederland onder druk van het Europees Parlement later wat aangescherpt. Maar dat is tegen het zere been van onder andere Boedapest en Warschau.

Hongaars premier Victor Orban gooide er vandaag nog een schepje bovenop:

De EU handelt als de Sovjet-Unie door toegang tot Europese subsidies te koppelen aan het respecteren van de rechtsstaat, vindt de Hongaarse premier Viktor Orban. In een interview met een staatsradiozender zei Orban vrijdag dat zijn land met de procedure wordt gechanteerd.

In het bericht hierover wordt de zaak nog puntiger op de spits gedreven.

Orban kan zich niet vinden in de eisen die de EU stelt aan de meerjarenbegroting van 2021 tot 2027. In juli bereikten de EU-leiders daar een akkoord over, maar het Europese parlement vond dat daarin niet duidelijk genoeg werd omschreven hoe de koppeling tussen subsidies en de rechtsstaat wordt gelegd. Donderdag werden de EU-lidstaten [2]en het parlement het daar alsnog over eens. Er komt voor het eerst een procedure om regeringen die de grondrechten van de EU schenden (door bijvoorbeeld rechters en journalisten te hinderen) financieel te raken.

Geen wonder dat de staatsomroep er maar helemaal niets over schrijft:

En dus knalde Orban er stevig in:

“Als deze door het Europees parlement en het Duitse voorzitterschap opgestelde regulering geaccepteerd wordt, dan hebben we de EU in de Sovjet-Unie veranderd”, zei Orban tegen een staatsradiozender. De Hongaarse premier noemde het criterium voor het respecteren van de rechtsstaat “op ideologie gebaseerde chantage zonder objectieve criteria”. “Dit is niet wat we wilden”, voegde Orban eraan toe. “We hebben de EU niet gecreëerd [3]om een tweede Sovjet-Unie te hebben.”

Hiermee zijn de onderhandelingen van de laatste maanden over de EU begroting weer terug bij nul. Namens het EUP werden de onderhandelingen gevoerd door de daarin heersende coalitie van socialisten, sociaaldemocraten en de linksliberalen van Macron en Verhofstadt (waar ook de VVD bij zit).

Nu kan de EC natuurlijk nog proberen de zaak zoals eerder deze zomer was afgesproken door te zetten, met kleine veranderingen die voor Polen en Hongarije èn voor het EUP verteerbaar zijn. Veel kans heeft dat niet; het zelfingenomen EUP denkt een machtsmiddel te hebben zoals het de eerstvolgende zeven jaar (de volgende begroting) niet hebben zal, en gaat steigeren.

Wat er geregeld is over een situatie waarin geen begroting bestaat? Dat wordt interessant. Het EUP kan geen individuele commissarissen wegsturen, maar wel de hele commissie. Dat zou in deze situatie tevens neerkomen op een politiek uiteenspatten van de EU, en lijkt me op dit moment van grote crises die in ieder geval enige leiding vereisen desastreus. Voor de EU.

Want, een vraag die nog buiten beschouwing blijft: hoe denkt de rest van de Visengrad-groep hier over? Ook andere landen dan Tsjechië en Slowakijje houden hier een ongerust oogje op, al bleken zij daadwerkelijk te koop. Vooralsnog.

Het zou een mooi moment zijn om via Nexit te vertrekken. Beter wordt het niet meer,en verder kost het alleen geld. De observatie dat de EU langzaamaan aan het transformeren is naar een tweede USSR is te raak om leuk te zijn, en zal Orban door zijn collega-regeringsleiders zeer kwalijk genomen worden. Juist omdat hij zozeer gelijk heeft. Ook dat is een belangrijke reden waarom de staatsomroep er het zwijgen over toe zal doen – de Nederlander wil men niet bevestigen in een al groeiend oordeel over de Brusselse coterie. Maar wat gaat men doen als het gevecht over de EU-begroting en de aanhangsels door het EUP verder escaleert? Want dat zit er wel aan te komen. Brussel zit diep in grote problemen, en ze zijn van eigen maaksel.

---

1. Met ‘dwarsbomen’ wordt hier een veto bedoeld. Dat is leer om leer: aangezien het EUP poogt op oneigenlijke wijze via de begroting andere zaken door te drammen, blokkeren de getroffen landen dat met een veto.
2. Dat Polen en Hongarije hierbij niet betrokken werden is evident, maar moet toch worden vermeld. Duitsland als halfjaarlijkse voorzitter van de EU was hiervoor als enige verantwoordelijk, ongetwijfeld in samenspraak met de Fransen, zonder wier goedkeuring  de Duitsers niet veel doen.
3. Kennelijk een vertaalfout. Hongarije heeft de EU niet mede gecreëerd. Orban moet hier òf hebben gezegd dat men op dergelijke voorwaarden geen lid zou zijn geworden, òf dat dit niet de basis was waarop de EU ooit is ontstaan. Beiden zijn waar.