De PvdA is de grote winnaar van EP2019 in Nederland. De wie? Ook toen het voorspeld werd kon ik het gisteren niet geloven.

Ook de opkomst is hoger dan vijf jaar geleden, maar nog steeds dramatisch laag. 41,2% is alleen een prestatie als je het vergelijkt met die 37,5% van 2014. Niets om feest voor te vieren, maar het geeft de eurofielen straks vleugels. Het enige goede nieuws is dat D66 twee zetels verloor. Om in geijkte cliché’s te vervallen: het geeft een indruk wat de kiezer wilde met deze uitslag. Maar wat is er gebeurd? In concreto:

Dat is gebaseerd op beide exitpolls (IPSOS en GeenPeil/De Hond) die gisteren werden genomen. Ik ben blij dat er twee waren – bij één had ik het anders nog steeds niet geloofd.

Stellen we de vraag: Wat is er gebeurd? nogmaals, en dan met betrekking tot wat de PvdA zo plotseling naar grote hoogten jaagde. Want als je dit vertaalt naar landelijke zeteltallen dan scoorde die partij gisteren een zetel 0f 33-35. En dat zie ik voorlopig nog niet gebeuren – een goede waarschuwing is het wel. Ook Lazarus stond ooit weer op, oude sentimenten sterven minder snel dan logische redeneringen. En we leven in een tijdperk van emotionele wanen.

Wat niet wegneemt dat het normaal gesproken niet meer dan franje is, die emotionele oprispingen. Of ongericht, zodat je het in de uitslagen nauwelijks terug vindt. Ditmaal was er sprake van een herkenbaar Timmermans-effect, en een groot ook. Timmermans die het songfestival wint? Hij lijkt voor beiden even geschikt, maar je krijgt van deze uitslag het gevoel dat die stemming door het land waart.

Er zijn hier een aantal processen tegelijk gaande geweest, en dat moet een les voor iedereen zijn. In de eerste plaats zijn kiezers moeilijker te mobiliseren voor verkiezingen waar ze eigenlijk weinig in zien. De weerzin van de kiezer is sinds lange tijd herkenbaar in de lage opkomstcijfers voor deze verkiezingen, maar tegelijkertijd heeft het effect dat men gisteren ‘de EU weg kon stemmen’ de voorstanders (hoe beredeneerd of onberedeneerd ook) in grotere getale dan anders naar de stembussen gelokt. Gisteren op het eind van de avond zag ik ze met het mooie weer langs komen op weg naar de stembus.

Een tweede punt is dat de aanvallen op Timmermans te intensief en te persoonlijk zijn geweest, waarbij een zekere meewarigheid vaak maar al te herkenbaar was. Dat is een ernstige fout: kiezers neigen er toe te sympathiseren met suffe underdogs, die het ondanks alles onverdroten blijven proberen. Zie ook de illustratie boven dit artikel, dat de eerste en meest klassieke comeback van dit type (in 1948) was die niemand ooit zag aankomen. Heeft Timmermans toch nog geschiedenis gemaakt.

Dat Timmermans heel de EU af bleef reizen om overal maar stemmen te winnen heeft resultaat gekregen in Nederland. Alle kans dat de rest van de EU er korte metten mee maakt, maar (hoe ironisch) dat Frans een Nederlander is zal hem in dit land geholpen hebben. Het sentiment van een landgenoot die mogelijk EU-baas wordt bleek in ons land sterker dan de ratio dat je er niet aan denken moet dat het ook gebeurt. Wat dat betreft kunnen we vertrouwen op de regeringsleiders die van Spitzenkandidaten al niets meer hebben moeten, maar toch. Mogelijk heeft dat ook iedereen die ooit PvdA stemde gemotiveerd om nog één keer….

Laten we hopen dat het een zwanenzang was. Het gekakel zal eind deze week tot een kakofonie aanzwellen, maar het is een goede les voor de partijen in andere lidstaten dezelfde fout niet te maken met hùn lokale tegenstanders. Want uiteindelijk blijven dit verkiezingen met een te lokaal karakter om te kunnen voldoen aan de weidse benaming die de eurofielen er het liefst aan geven: Europese verkiezingen. Ongewild heeft Timmermans gisteren ook bewezen dat het dat niet zijn. Maar het is een schrale troost.