De campagne voor EP2019 nam gisteren een nieuwe wending door de uitdaging van de premier aan Thierry Baudet, voor een onderling debat. Duidelijk paniek. Maar de vraag WIE in paniek is, is nu interessanter.

Waarom valt de premier Thierry Baudet bij deze verkiezingen plotseling heel hard aan? Geen van beiden is kandidaat (al is Baudet formeel lijstduwer op de laatste plek van de FvD-lijst). Het is zo bizar dat et de reden duidelijk genoeg maakt. Het toekomstige baantje van Rutte in Brussel staat blijkbaar onder druk als de VVD een harde klap krijgt van het FvD deze verkiezingen.

Het suggereert ook dat een deel van de belangstelling uit Brussel voor Ruitte was gebaseerd op diens afstoppen van Wilders en de PVV in 2017.

Voor het dagelijkse handwerk heeft Rutte normaal gesproken zijn onderknuppels beschikbaar. Azmani moet het als lijsttrekker zelf kunnen rooien (hetgeen hem slecht af gaat), en voor de hand- en spandiensten is er altijd de VVD-fractievoorzitter in de Tweede Kamer – die nu in de media ook al twee weken onzichtbaar is. Het is FvD wat de klok slaat, en zoals ik gisteren al aanstipte: FvD-lijsttrekker DJ Eppink slaagt er in meer van Bolkestein in zijn optredens te laten doorklinken dan de VVD welgevallig zal zijn. Rutte staat daardoor blijkbaar onder grote druk, als we af mogen gaan op wat NRC schrijft:

Premier Mark Rutte heeft, met zichtbaar ongemak, scherp uitgehaald naar Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet. Als VVD-leider op campagne voor de Europese verkiezingen noemde hij Baudet dinsdagavond „een fröbelende kamergeleerde” die op een zolderkamertje „bizarre ideeën” bedenkt als een Nexit, op basis van „rare verzinsels”. Daardoor brengt Baudet volgens Rutte „de veiligheid en stabiliteit van Nederland in gevaar” en laat hij „de mensen voor wie hij zegt op te komen keihard in de steek”.

Rare verzinsels en zo? Hierin klinkt eerder kinnesinne door dan politiek antagonisme. NRC ziet het als een partijpolitiek dingetje:

In Nederlandse verkiezingscampagnes is het een zeldzaamheid: een premier en leider van de grootste partij in de Tweede Kamer die zich zo hard uitlaat over een concurrent – bij wie het electoraal alleen maar mee lijkt te zitten. Het laat zien dat ze bij de VVD echt even niet meer weten hoe ze op een andere manier nog de groei van Forum voor Democratie kunnen tegenhouden.

Maar is het dat wel? Is het de VVD die zich zorgen maakt over het onbelangrijke EP2019? Het komt op mij niet als handig over om een zo goed als versleten premier in te zetten tegen een up and coming man die het getij mee heeft. Natuurlijk is een debat met Rutte voor Baudet een groter risico dan andersom. In het verleden is al diverse malen gedemonstreerd (onder andere door Femke Halsema in De Balie) dat je Baudet eenvoudig van zijn a propos kunt brengen als je hem van bekende paden af brengt. Maar goed voorbereid (en hij zou gek zijn om zich op een dergelijk debat niet goed voor te bereiden) zal het probleem niet enorm zijn. En als Rutte door Baudet wordt ingeblikt heeft de VVD plotseling echt een enorm probleem. Het heeft er derhalve alles van weg dat deze uitdaging is ingegeven door een persoonlijk belang van Rutte: het baantje in Brussel.

Op Twitter zag ik ook de vraag verschijnen – nu Baudet de handschoen eenmaal toe geworpen is – of één van beiden er nu nog onderuit komt als de media met een voorstel komen om het daadwerkelijk te regelen? Moeilijk, moeilijk. Maar niet onmogelijk. Dat Rutte nu zelf om een debat verzoekt is al een dusdanig zwaktebod dat Baudet gek zou zijn dat niet volledig uit te melken door de premier even aan het lijntje te houden, en er op te wijzen wat Rutte er denkelijk mee hoopt te bereiken: zich te redden uit een moeilijke politieke positie. Desalniettemin moet de verleiding groot zijn – en Baudet is er narcistisch genoeg voor – te denken dat hij met één klap de regering zodanig onherstelbaar kan aantasten door Rutte alle hoeken van een debatruimte te laten zien, dat nieuwe verkiezingen hierdoor dichterbij komen.

Is dat een reëel scenario? Het kan, maar langzaam dan breekt het lijntje niet is een verstandiger aanpak. Het gedraai van Rutte III en de haar kenmerkende nhoudslooshied staan garant voor een electorale afstraffing aan het einde van de rit. Een afstraffing van Rutte nu zou de regeringspartijen verder bijeen kunnen drijven, en het baantje in Brussel een luchtspiegeling maken. Dan zitten we nog minstens twee jaar met deze premier. En dat is gewoon te lang.