Eindelijk waren ze er dan, de rellen in Duitsland waarvoor al zo’n veertig jaar wordt gewaarschuwd. De wederkomst van de neo-nazi’s,in de vorm van protesten tegen de komst van buitenlanders. Het NOS-journaal was er als de kippen bij om het vermeende eigen gelijk te halen.

 

Maar kritische kanttekeningen ontbraken zoals gewoonlijk, want er moest nog een Nederlands sportsucces worden gemeld. Of iets anders, evenzeer dringend. In ieder geval – de tijd voor nuance ontbrak. Terwijl er veel te nuanceren valt.

Wat niet ontkend mag worden, is dat neo-nazi’s wel degelijk een rol spelen in de Duitse rellen. Een vergelijkbare met die van de AFA-militanten die de rellen in de Schilderswijk deze zomer aangrepen om hun eigen onfrisse doelen na te streven middels opjutten en aanjagen van mensen die onvoldoende hersens hebben om te begrijpen hoezeer ze worden gebruikt. Maar zijn deze neo-nazi’s de basis van de protesten die uit de hand liepen? Geenszins.

De basis, zoals eerder al bleek bij de Pegida-protesten, is de gewone Duitse burger, die voldoende vertrouwen in zijn overheid heeft om te verwachten dat die redelijke protesten van redelijke mensen op waarde zullen worden geschat. Het is bijna zielig te noemen, hoe weinig deze mensen beseffen dat de staat die desintegreerde dankzij deze zelfde wijze van protesteren in 1989 (de DDR), zich heeft gereïncarneerd in de Duitse bondsstaat.

Want dat moet worden geconstateerd: de meeste protesten vinden plaats in Oost-Duitsland. Zoals Merkel al in het videofragment hierboven zegt, lopen er veel gezinnen met kinderen mee bij de protesten. Maar anders dan Merkel doet voorkomen zijn dit geen meelopers, maar de kern van hen die protesteren. De neo-nazi’s zijn de opportunisten die hun kans schoon zien.

De ironie is dat de inwoners van het vroegere Oost-Duitsland een veel beter ontwikkeld gevoel hebben voor hoe het er in een rechtsstaat aan toe hoort te gaan dan hun westelijke landgenoten. Dat zou een heel interessant onderwerp voor een groot opgezet sociaal onderzoek moeten zijn, maar ik vrees dat weinig sociologen er hun vingers aan zouden willen branden. Als ze al beseften wat hier feitelijk gaande is, en welk een prachtig vergelijkingsmateriaal aanwezig is om te analyseren hoe lang de bevolking van een democratie actiebereid blijft.

Tot nog toe hoor je alleen sociale wetenschappers blèren over hoe verwerpelijk het allemaal is – geen enkele wetenschappelijke interesse voor wat toch een fenomeen is. Ook dat is een teken des tijds. Het is belangrijker geworden om te weten wat je denken moet, dan om te begrijpen hoe je denken kunt.

Ondertussen is het stadium van ongeprovoceerde gewelddadigheid begonnen. Een slecht teken. Voorlopig lijkt het zich te concentreren op het voorkomen dat migranten in de nabijheid kunnen worden gehuisvest door centra in de as te leggen. Maar bewaar ons voor het moment dat de aandacht wordt verlegd naar reeds bewoonde opvangcentra.

Opportunistische stokers zullen hier ongetwijfeld een voortrekkersrol in spelen. Maar even onvermijdelijk is, dat op een bepaald moment ook in politici teleurgestelde burgers zullen gaan deelnemen. Niet alleen in Duitsland, maar door heel Europa heen. Als het kaartje hier, waarop de asielcentra in Duitsland staan aangegeven, representatief is voor de stand van zaken – en waarom zou Duitsland hierin bijzonder zijn – dan is eenvoudig te voorzien dat ons de komende jaren nog wat te wachten staat.

En het gaat erger worden, want de Duitse overheid heeft aangegeven het Verdrag van Dublin – waarin is afgesproken dat asielzoekers dienen te blijven in het land van hun eerste asielaanvraag – op te zullen schorten. Niet dat dat in de praktijk werd gehandhaafd. Toch gaat hiermee zelfs de illusie van een hek rond Europa verloren, want juridisch wordt terugsturen hierdoor in de toekomst vrijwel onmogelijk.