We zijn in het glorieuze bezit van een elite die beter weet wat wij willen dan wijzelf. Die weet wat wij behoren te willen, althans. Maar wat is het doel er van?

Maatschappelijke elites zijn iets waaraan je niet ontkomt. De meeste revoluties die de elite moesten wegvagen, resulteerden op hun best in het ontstaan van nieuwe, zo mogelijk nog meer zelfingenomen elites dan die welke zij vervingen.

Onze huidige elite is er een vervelend voorbeeld van, niet in het minst omdat zij haar eigen rechtvaardiging vindt in de idee-fixe dat zij haar werk slechts en uitsluitend doet ten behoeve van de bevolking die zij leiden moet. En waarover zij ons intussen de oren van ons hoofd klagen over onze ondankbaarheid voor het offer dat zij brengen. Maar ondertussen tasten zij toe, zich alles toe eigenend wat vroegere elites ook meenden dat hen toekwam. Maar met steeds minder verdedigbare excuses, behalve dat zij vindt dat het haar recht is, dus kritiek wordt weggewuifd.

Zo bot gesteld klinkt het overdreven, maar dat valt vies tegen. Niet alleen is de geldelijke beloning van moderne uit de politiek afkomstige managers hemelhoog gegroeid, maar hun prestaties zijn stukken minder dan die van hun voorgangers. Die voorgangers zijn heel effectief weggewerkt door een voortdurende fusiekoorts in alle geledingen van de maatschappij. De oude elite werd vaak ietwat voortijdig met een riant pensioen afgekocht, en de nieuwe nam het politieke bestuur van grotere eenheden op zich – vaak met als enige kwalificatie een partijkaart van de juiste kleur. Dat ook management een vak is, was een gedachte die onvoldoende doordrong. Alles was maakbaar en grote projecten waren altijd goed, want uiteindelijk stimuleerde men de economie ook als het gruwelijk misliep: Keynes vanaf de achterkant van een bierviltje.

De aandacht voor de eigen carrière slokte alle aandacht en meer op. Van een überregent als Louk Hermans wordt gezegd dat hij alle ins en outs van het politieke metier kent. Dat zal best. Maar kan iemand iets noemen dat hij tot stand gebracht heeft? Een groot maatschappelijk debat in een goede richting gestuurd? Ergens een beslissende rol in gespeeld? Dat gebrek, want ik kan niets noemen, is exemplarisch voor een meute andere kopstukken. Met wat geluk waren zij soms omringd met capabele ondergeschikten, maar bij gebrek daar aan bleek hun vehikel naar status en rijkdom niet zelden roemloos ten onder te gaan.

Het slachtoffer – degenen die de rekening betaalden, zijn de maatschappelijke klassen waarvoor zij geacht werden zich in te spannen.

Even geen misverstand hierover: wie capabel zijn werk doet, mag van mij goed verdienen. Het is ook niet het salarisniveau waartegen ik bezwaar heb, maar het competentieniveau van de huidige elite. En daaraan gekoppeld: de manier waarop ze hun baantjes wisten te verwerven. Het gaat me niet alleen om Hermans. Rouvoet is minstens zo erg, D66 heeft een hele meute van geldgeile aspirant-regenten afgescheiden, en voor de PvdA lijkt nog de enige bestaansreden te zijn om laaggekwalificeerden met grote aspiraties een weg naar de top te bieden. Onderweg verlagen deze uilskuikens alle functie-eisen, omdat het hun eigen incompetentie maskeert. Alles gaat immers goed?

Maar verval kost tijd. Wie analyseert wat een schade iemand als Tineke Netelenbos heeft aangericht slaat stijl achterover. Maar de gevolgen van veel van haar activiteiten kostten tientallen jaren om door te werken. Gefaciliteerd door een eerste generatie bestuurlijke minkukels. Haar politieke nazaten zijn deels ook nog haar producten. Dat deed mij instemmend knikken toen Thomas van der Dunk donderdag schreef dat de elites een opstand hebben uitgelokt. Niks te vroeg, en hij heeft zelf geregeld zaken bepleit die een opstand waardig zouden zijn als iemand er gehoor aan gegeven had. Maar hij heeft ditmaal meer gelijk dan Martin Sommer zaterdag, die zich beperkte tot de observatie dat wat minder naïviteit een zegen zou zijn. Dat is zeker waar, maar het is niet langer genoeg.

Van den Dunk meent ook dat het aan de neoliberale ideologie ligt. Ik heb dat altijd een wat vreemd etiket gevonden voor partijelites, die met elkaar voor zichzelf graaien gingen. Niet iedere ideologie heeft ook een inhoud die waarlijk gedachten bevat. Als dief en diefjesmaat je in koor vertellen dat zij terug willen naar een oertijd waarin een vitaliteit wordt herkend die men tegenwoordig mist, weet je dat je aan je haren naar een donker hol wordt gesleept teneinde verkracht te worden.

Onze huidige elite is versleten, niet een beetje, maar totaal. De kwaliteit was heel erg matig, en de houdbaarheid navenant. Die kwaliteit is nu zo laag, dat ze het niet eens meer een kabinetsperiode lang volhouden eer de rotting voor iedereen zichtbaar door de huid naar buiten komt. De hoogste tijd dat zij vervangen wordt. Totaal. Liefst goedschiks, maar kwaadschiks als het niet anders kan.