Is iemand ‘het gevaar Wilders noemen’ in een schoolboek Nederlands een vorm van indoctrinatie? Minister Slob ziet geen gevaar. Is dat incompetentie of gluiperigheid?

Van handboeken over politiek en hoe die werkt zijn leerlingen al bedacht op een gekleurde inhoud, is me door de jaren heen duidelijk geworden. Maar in een leerboek Nederlands, als gegevens in een onderwerp argumentatie?

In november kwam naar buiten dat in het boek ‘Nieuw Nederlands 5/6 vwo’ van Noordhoff Uitgevers Geert Wilders wordt beschreven als “gevaar”. Een moeder van een leerlinge uit Atheneum 5 liet hiervan een foto zien via Twitter, waarin stond:

‘Rutte onderhield een goede band met Merkel. Ook heeft hij het gevaar Wilders (vet door red. VoL) onder controle weten te houden. Hij heeft het als leider van het land dus helemaal niet zo slechte gedaan. Bovendien was hij niet bang om mee te varen op een boot tijdens de Canal Parade. ‘

De bedoeling van de opdracht was om dit gedeelte in een blokjesschema te vatten waarbij onderscheid moest worden gemaakt tussen verschillende soorten argumentatie.

En natuurlijk kwamen er Kamervragen:

PVV-lid Beertema stelde daarop in Kamervragen aan minister Slob dat de passage “een treffend voorbeeld is van politieke indoctrinatie in het onderwijs” en bovendien een versterkende werking heeft op de polarisatie van het onderwijs.

Het antwoord van de minister is weer van een onbeschrijflijke treurigheid. Moreel besef, gevoel voor democratische verhoudingen? Algemene beschaafde netheid?

Slon (sic!! Red.) antwoordde hierop dat de leermiddelenmarkt een vrije markt is. “De keuze voor de te gebruiken leermiddelen is onderwerp van de autonomie van scholen en de professionele ruimte van leraren”, aldus Slob. Hij neemt dan ook geen maatregelen tegen de passage.

Ja, maar nee. Enige overwegingen:

In de eerste plaats is het verwerken van al te actuele politieke onderwerpen in dergelijke leerboeken per definitie al agitprop. Fijn als de leerlingen iets herkennen, maar als onderwerpen nog niet voldoende zijn uitgekristalliseerd zou stemming maken (wat dit ontegenzeglijk is) vermeden moeten worden. Dat deugt aan dit boek dus geheel niet, en stelt ook de uitgever in een kwaad daglicht. De keuze voor boeken is vrij, de keuze voor de inhoud is dat veel minder.

In de tweede plaats is het gekozen onderwerp een voorbeeld van politieke indoctrinatie.Dat de minister zich verweert met het argument dat de aankoop van schoolboeken een gevolg van de vrije markt is, is vluchtgedrag voor de essentie van deze discussie.Bovendien deugt het als argument niet, aangezien de keuze wordt bepaald door een beperkt aantal leraren per school, en zij zijn de consumenten niet die er mee worden bewerkt. Zoals de manier waarop dit in de wereld kwam al aangeeft is dit nauwelijks anders dan een poging de wensen en meningen van ouders voor hun kinderen te overrulen. Niet op basis van objectieve feiten, maar vanwege de meningen van de beslissers over de aankoop van de schoolboeken, die vaak nog jaren mee moeten en aldus een etterende vorm van indoctrinatie blijven vormen.

Ten derde: leraren hebben niet alleen de plicht niet, maar welbeschouwd ook niet het recht hun leerlingen te indoctrineren op wat politiek wel en niet wenselijk zou zijn, aangezien dat een persoonlijke overweging wordt geacht te zijn.

Ten vierde, en verbonden met punt drie: Nederland kent geen verplichte staatsopvoeding en bijbehorende collectie gewenste dan wel nog net goedgekeurde meningen. Gaan de minister en het kabinet daar verandering in brengen?

Ten vijfde: had de minister dit beter begrepen voor wat het is als zijn eigen ChristenUnie was opgevoerd als een splintergroepje cryptofascistische christenen waarvan de bestuurlijke uitingen zoveel mogelijk bestreden dienen te worden, op hun best uitgelachen en genegeerd?

Ten zesde: iemand het gevaar Wilders noemen valt als weinig anders te betitelen dan als een vorm van haatzaaierij.

Het minste dat de minister zou moeten doen is met uitgevers van schoolboeken overleggen om dit soort zaken in de toekomst te voorkomen. Niet, omdat op alles regels moeten worden losgelaten, maar omdat je mensen moet aanspreken op hun verantwoordelijkheid naar de (toekomstige) leerlingen in het onderwijs toe. Zonder gelijk te willen smijten met termen als cultuurmarxisme, valt dit na deze antwoorden namens het kabinet nog moeilijk anders te zien dan als iets dat vanuit het ministerie van onderwijs kennelijk wordt toegejuicht. Dat is een gevaarlijk precedent door een elite die beter zou moeten weten dan het scheppen van onbeheersbare precedenten.

Je kunt niet van alles je handen in onschuld wassen. Ook van dat concept mag je van Arie Slob een beter begrip verwachten.