Met de economische logica is het in ons land droevig gesteld. Nederland zit met hoge schulden en een maximaal begrotingstekort (Kaag!) in een cyclus van stijgende rentetarieven en hoge inflatie. Door deïndustrialisatie, financiële hoofdbrekens en faillissementen ligt een recessie op de loer.

De economie is een complex systeem met een enorme hoeveelheid variabelen, net zoiets als het klimaat, te ingewikkeld, te complex om in de modellen van ambtelijke bureaucraten van allerlei overheidsbureaus te gieten en er beleid uit te destilleren. Dus wordt er vooral maar een beetje aangemodderd. Een klassieke econoom als Adam Smith (Wealth of Nations, 1776) en zijn latere navolgers Ludwig von Mises (1881-1973), Friedrich von Hayek (1899-1992) (Oostenrijkse school) en Milton Friendman (1912-2006)  bestudeerden vooral het gedrag van economische actoren, in plaats van in een glazen bol te turen.

Economie blijft een precair geval van ‘wetenschap’. Hoewel de meeste economen verkapte of politiek bevooroordeelde (Keynesiaanse) adviezen  als wetenschappelijk durven te bestempelen, blijken ze in de beleidspraktijk doorgaans niet het verwachte effect te sorteren. Vooral in de financiële economie zijn ingewikkelde modellen heilig: econometristen deinzen er niet voor terug om honderd(en) factoren ‘gewogen’ in een model te proppen en dan met droge ogen vol te houden dat het de toekomst voorspelt.

Het huidige, aanhoudende bederf in de economie van de EU – inclusief Nederland – is de lange nasleep van de crisis die zich rond 2012 inzette, waarin ook de overheid de bank- en verzekeringssector (ABN AMRO, SNS-Reaal, ASR) tegen aanzienlijke kosten saneerde. In de tussenliggende jaren breidde de EU (haar macht) uit en moest de redding van Griekenland worden betaald. Voor alle volledigheid: de overdracht van kapitalen uit rijkere Europese landen naar de minder financieel verstandige lidstaten ging onverkort door.

Enkele jaren later zette de Europese Centrale Bank (ECB) de geldpers in de hoogste versnelling, verlaagde zij de rentetarieven dramatisch, regeringen leenden zich te pletter en de ECB zette het allemaal gewoon in het kasboek zonder iets te zeggen over verstandig financieel beleid. Dit is tevens de belangrijkste reden waarom we nu met de gebakken peren zitten. In Frankfurt deed men of de neus bloedde en gingen ze  saampjes met de EU regeren. Waardoor nu ingrepen volgen die met een prudente aanpak niet nodig zouden zijn geweest.

Zo bezien zijn de Europese en nationale overheden alsmede de centrale banken dus de belangrijkste boosdoeners wanneer we naar de penibele economische omstandigheden kijken. Daarenboven is voor Nederlanders veel een stuk duurder geworden: levensmiddelen, energie, benzine, horeca, vervoer, noem het maar op. Vooral de gestegen energieprijzen – door klimaatidiotie, milieuverdwazing en sancties tegen Rusland – werken in vrijwel alles door want overal is energie en transport voor nodig.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek berekende voor juni dat consumentengoederen en -diensten (horeca, kapper, banken enzovoorts) 5,7% duurder waren dan in dezelfde maand een jaar eerder. Het geeft het prijsverloop weer van een pakket goederen en diensten zoals dit gemiddeld wordt aangeschaft door de Nederlandse huishoudens, waaruit tevens blijkt dat dit geen goede graadmeter is. Het houdt geen rekeningen met inkomensverschillen, samenstelling van huishoudens noch met verschil in consumptiepatronen.

Desondanks gebruiken overheden en anderen inflatie als graad- en thermometer voor onder meer lonen, pensioenen, koopkracht, beprijzing en ga zo maar door. Terwijl iedereen met een grammetje verstand weet dat wanneer je (de belasting op) energie gaat verhogen, dure import ervan onvermijdelijk maakt (sancties tegen Rusland) en dure energie als wind, zon en fossielvrij gaat subsidiëren de burger het in zijn portemonnee voor de kiezen krijgt. Voedingsmiddelen werden bijna 15% duurder.

Lonen stijgen
Logisch is dat vervolgens dan ook de lonen gaan stijgen, dankzij onze vrinden bij de overheid en de centrale banken. De salarissen van bijna een miljoen werkenden gaan de komende twaalf maanden ruim 8% omhoog, afgesproken in de cao’s die in juni zijn gesloten. En vergeet ook de oplopende kosten van onze immer uitdijende overheid niet: onder Rutte steeg de collectieve lastendruk van ruim 34 naar bijna 40%. In 2017 telde de Rijksoverheid nog 110.649 volledige banen, in 2021 waren dat er 131.132: een toename van bijna 20%. De overheid wordt groter, met als gevolg meer ambtenaren en regeltjes, meer controle, toezicht en rechtszaken, dus dat betekent een duurdere overheid: ook dat is een vorm van inflatie! En daar kwam de grote COVID-geldsmijterij nog bovenop.

Inmiddels hebben de meeste centrale banken een rondje rentestijgingen ingezet om de scheve schaatspartij van de laatste jaren te compenseren, ook al weer iets waar u niet rijker van zult worden. Het is symptoombestrijding, centrale banken kunnen in de praktijk weinig meer dan de markt volgen. Bovendien zorgen renteverhogingen op zich voor inflatie omdat ze worden doorberekend in de prijzen. Overheden en centrale banken bedrijven politiek. Ze zijn veel te dominant en dit gaat ten koste van financiële en economische stabiliteit. Je hoeft er geen economisch model voor door te laten rekenen. In de ‘reële’ economie kunnen we krimp, recessie, faillissementen en vooral een stijgende werkloosheid verwachten.

Het heeft ook niets te maken met ‘graaiflatie’. De oorzaak van de inflatie ligt bij tien jaar gratisgeldpolitiek van de centrale banken en bij een energieschok gevolgd door een voedingsschok. Bedrijven passen zich aan en proberen te overleven, wat gewoon economische logica is. Het kapitalistische systeem genereert de meeste welvaart en vooruitgang, zoals al bijna twee eeuwen is aangetoond versus (groen en/of links) communisme, socialisme, islamitische ‘economie’ of dictatuur. Maar in de huidige corporatocratie en in de polder breekt men liever potten en laat men aan anderen de gebakken peren.

---

Over economische ‘wetenschap’ wordt met enige regelmaat geschreven op Veren of Lood, evenals over het wel en wee van de economie en de gevolgen daarvan.