Dat er wat op het ECB-beleid aan te merken valt is iets anders dan het op onduidelijke gronden gebruiken voor een persoonlijke aanval op mensen die een aanpassing van het beleid bepleiten.

Hans de Geus, wel bekende presentator bij RTL-Z heeft recent een column geschreven getiteld: “Inflatieparanoia leidt tot meer ellende” (lezen dus!) waarin hij uithaalt naar economen Weidmann en Hoogduin, omdat deze een normalisatie willen zien in ECB-beleid. De Geus is het daar duidelijk niet mee eens, maar zijn onderbouwing daarvoor rammelt aan alle kanten en bevat wat minder smaakvolle toespelingen.

Punt 1: Normalisatie ECB beleid zou nu niet goed zijn
Het eerste punt waar Hans mee komt, is dat een normalisatie van het monetaire beleid (wat in zijn column gelijkgeschakeld wordt met hogere rente) funest zou zijn voor de economie. De groei die nu namelijk plaatsvindt, is bescheiden en er zijn veel problemen (hoge werkloosheid, verborgen werkloosheid, schijnherstel) die allemaal zullen verergeren als Weidmann en Hoogduin hun zin krijgen. Beiden heren lijden dan ook aan inflatiefobie, aldus de Geus.

Echter, één van de problemen is dat het buitengewone monetaire beleid veelal met een vertraging op bepaalde economische grootheden werkt; tegen de tijd dat het effect zichtbaar is, is het al te laat om in te grijpen. Inflatie is typisch iets wat op een dergelijke manier reageert. Dus nu willen stoppen met monetair stimuleren, heeft te maken met het beteugelen van toekomstige inflatie-ellende.

Verder moet er onderscheid gemaakt worden dus bestedingsinflatie en inflatie via cost-push (FX), maar belangrijker nog is de vraag of inflatie wel juist gemeten wordt. Zo hebben financiële waarden prijstechnisch heftig gereageerd op het centrale bank beleid en mag er gesproken worden van inflatie (en waarschuwingssignalen) (lees deze column bijvoorbeeld). Dus dat beeld dat er geen inflatie is, is niet volledig.

Ten tweede, moet de ECB ook de ruimte hebben om weer in te kunnen grijpen als het mis gaat. Nu zijn ze over-extended en dat terwijl we conjunctureel in de groei (dan wel top-) fase zitten. Komen er financiële problemen door een economische neergang, dan heeft de ECB nauwelijks ammunitie om haar werk te doen. De Geus weigert dit risico mee te nemen in zijn betoog.

Ten derde, maar eigenlijk buiten de reikwijdte van deze column, is het feit dat de ECB één mandaat heeft en dat is niet economische groei maar inflatie. De Geus ziet dat graag anders, blijkbaar, maar dan moet hij zijn pijlen niet richten op Weidmann en Hoogduin.

Een vierde punt, economische misallocatie, zal ik verderop behandelen.

Punt 2: Onderbesteding
Een volgend punt wat Hans aansnijdt, is het grote handelsoverschot wat Nederland en Duitsland hebben. Hij vindt dit schadelijk want het impliceert een onderbesteding van Nederlanders en Duitsers (zij sparen) en de importerende landen, zoals de VS, worden “opgezadeld” met handelstekort.

Allereerst is het misleidend om alleen naar het handelsoverschot te kijken; ook de kapitaalrekening moet worden meegenomen; het is de spreekwoordelijke keerzijde. Een tekort of overschot op de handelsbalans is niet bij voorbaat positief of negatief. Zo trekt de VS veel kapitaal aan (gaat bijvoorbeeld in Amerikaanse aandelen zitten), wat haar economie ten goede (kan) komen.

Ook moet er worden gekeken wat er wordt geïmporteerd; kapitaalgoederen gaan later bijdragen aan productie en helpen zo de economie juist, terwijl de import van frivoliteiten dat zeker niet doet. Verder zou ik stellen dat een overschot op de handelsrekening die gefinancierd wordt door leningen aan de importerende landen/bedrijven, geen probleem is zolang de leningen maar kunnen worden geserviced (rente wordt betaald) en, uiteindelijk, afbetaald. Als daar twijfels over zijn (zoals het geval is bij bepaalde intra EU handel bijvoorbeeld en/of de import betreft geen kapitaalgoederen), dan is er een punt te maken. Alleen dan zou ik dus focussen op het teveel uitlenen aan landen/bedrijven die het niet kunnen dragen (oorzaak) in plaats van op het effect (handelsoverschot). Kortom, de samenstelling van het overschot/tekort op de handelsbalans moet worden meegenomen zo ook de wijze van betaling/financiering.

Punt 3: ECB beleid niet ideaal maar moest wel
De Geus stelt verder het volgende over het buitengewone monetaire beleid van de ECB: “centrale banken hebben in tijden van globalisering, loonmatiging en flexibilisering weinig keuze. Een kleiner deel van het nationaal inkomen gaat naar werknemers, wat leidt tot onderbesteding en ondermaatse groei” om te vervolgen met “Ideaal is de huidige nulrente zeker niet. Maar we hebben onszelf nu in die hoek geschilderd. De rente verhogen maakt het allemaal alleen maar erger, omdat consumenten dan meer rente betalen en minder kunnen uitgeven aan andere zaken”.

Zijn eerste punt bevat in ieder geval één goed punt, wat de Oostenrijkse School ook verafschuwt: loonmatiging. Het manipuleren van prijzen (dus ook die van arbeid) levert altijd negatieve bijwerkingen op, die meestal de positieve effecten van de maatregel (in dit geval de loonmatiging), meer dan teniet doen. Ons handelsoverschot dat verklaard kan worden door onze loonmatiging zou ik dus ook als schadelijk omschrijven.

De Oostenrijkse School is tegen manipulatie van prijzen, want het geeft de verkeerde impulsen af waardoor er een misallocatie ontstaat. Dat is dan ook de grootste reden waarom ik tegen het gekozen ECB beleid ben; deze verstoort één van de meest belangrijke prijzen, namelijk dat van tijd. De rente die men moet betalen op een lening is in wezen de prijs op een transactie waar iemand geld (of een goed) nu beschikbaar stelt in ruil voor dat bedrag (goed) plus een vergoeding in geld (of goed). Door de rente te manipuleren via monetaire maatregelen, heeft de ECB de prijs van tijd kunstmatig veranderd.

Hier vloeien allerlei economisch perverse effecten uit voort. De lage rente houdt, bijvoorbeeld, niet alleen niet-levensvatbare bedrijven in leven, maar stimuleert andere partijen ook tot het aangaan van leningen wat consumptie en investeringen tot gevolg heeft. Zo kan de consument via leaseconstructies erg goedkoop een auto financieren. De dealer merkt dit in de omzet en zal gebruik maken van goedkope leningen om uit te breiden en extra te bestellen bij de fabrikant. De fabrikant zal ook uitbreiden (vaak wederom gefinancierd met leningen) en dat levert weer banen op voor ingenieurs, bouwvakkers, autowerkers, staalwerkers en zo verder. De economische effecten zijn in eerste instantie positief, maar zijn gebaseerd op een onhoudbaar bestedingspatroon van oplopende schulden. Uiteindelijk zal het geleende geld moeten worden terugbetaald, waardoor toekomstige consumptie door aflossing zal afnemen (alleen als mensen meer verdienen (door meer werkenden en/of hogere productiviteit) kan dit effect (deels) worden gemitigeerd).

Dan komt de dag dat de leningen terugbetaald moeten worden: de dealer ziet zijn omzet in elkaar ploffen en kan de lening op zijn grotere showroom en zijn grotere personeelsbestand niet meer betalen. De fabrikant gaat door eenzelfde proces. De betrokken bouwbedrijven, ingenieurs, en zo verder idem. Faillissementen volgen en leningen worden niet terugbetaald. De financiële sector (banken, verzekeraars, pensioenfondsen, beleggers) krijgt het dan voor de kiezen, waardoor de ellende nog groter wordt.

Dit is dus wat gemanipuleerde prijzen opleveren. En het argument dat door andere missstanden de prijs van iets (in dit geval rente) moet worden gemanipuleerd, negeert dat we te maken hebben met ultra complexe systemen, waardoor de effecten van dergelijke manipulatie nooit van te voren zijn vast te stellen (de manipulatie heeft gevolgen, en die gevolgen leiden weer tot andere gevolgen en zo verder). De Geus wil echter gewoon dat het beleid wordt voortgezet omdat anders de consument meer rente moet betalen en dan minder gaat consumeren, maar hij negeert daarbij de voornoemde lange termijn consequenties.

Frappant in deze context is dat de Geus een column van Charles Goodheart aanhaalt (zie hier), terwijl deze econoom stelt dat het monetaire beleid begrijpelijk is in de context van de korte termijn (hij gebruikt daarbij de businesscycle, iets wat de Oostenrijkse School vaak hanteert) maar op lange termijn juist schadelijk is: “this has exacerbated longer-term trends, increasing inequality and financial distortions. Perhaps the most fundamental problem has been over-reliance on debt finance (leverage)”. Goodheart wil dus helemaal niet dat het beleid van de ECB moet worden voortgezet. Dus de Geus haalt een econoom aan die zijn punt juist ontkracht. Inderdaad een eyeopener.

Punt 4: Ad hominem
Columns zijn gemaakt om een mening te ventileren; de één wat beter onderbouwd dan de ander. Maar in deze column doet de Geus ook iets wat ik betreur. Hij gebruikt bepaalde woorden en zinnen om een beeld te scheppen wat bezijden de waarheid is. Zo zouden Weidman en Hoogduin in hun handjes wrijven als de rente weer gaat stijgen, dat hij lijdt aan inflatieparanoia (toespeling op geestelijke ziekte) en dan een passage die ronduit schandalig is (en onlogisch): ´ “De werkloosheid – die moet je niet de kop in willen drukken”, stelde de overigens zo vriendelijke en benaderbare Hoogduin ooit. Geknakte gezinnen, gebroken huwelijken, zelfmoorden: werkloosheid dient in de ogen van dit soort denkers uit de hoek van de Oostenrijkse school een duister doel. Welk doel, is me nooit duidelijk geworden.”

Om te beginnen heeft de Geus het over een duister doel van de Oostenrijkse School; de connotatie van iets kwaadaardigs. Vervolgens stelt hij dat het precieze doel niet weet. Hoe kan je dan weten dat het doel “duister’ is?

Als er een onhoudbare economie is geschapen door interventies (de voornoemde economische misallocatie) dan betekent dit dat veel banen niet levensvatbaar zijn (is geen echte vraag naar). Deze mensen zullen dus geen werk meer hebben en werkloos worden, om vervolgens op zoek te gaan naar ander werk waar wel vraag naar is. Deze werkloosheid tegenhouden zou ervoor zorgen dat deze aanpassing naar een gezonde economie niet plaatsvindt. De ongezonde economie blijft dan bestaan en zal om bakken maatregelen vragen van zowel centrale banken alsmede overheden, wat, zolang ze de realiteit negeren, tot nog meer ellende (misallocaties) zal leiden.

Dit is dus wat Lex Hoogduin bedoelt met het niet de kop in drukken van werkloosheid. De Geus doet voorkomen dat Hoogduin geknakte gezinnen, zelfmoorden gebroken huwelijken maar voor lief neemt, zo niet moedwillig veroorzaakt. Het is schandalig en de omgekeerde wereld, want het voorgaande beleid wat tot de misallocatie heeft geleid, zorgt ervoor dat deze mensen in die problemen terecht komen. Het is een smakeloze en zwakke poging Hoogduin en de Oostenrijkse School neer te zetten als een duister clubje met slechte intenties.

En dan deze passage: “ “Liquidate labor, liquidate stocks, liquidate the farmers, liquidate real estate” – brandt de economie tot de bodem af, is de lijfspreuk van deze school van denkers, die stamt uit begin jaren ’30 tijdens de Grote Depressie in de VS”. Hier haalt de Geus een ( vermeende!) uitspraak aan van Mellon en verbindt deze zomaar aan de Oostenrijkse School! Het was Carl Menger die de oprichter is van de Oostenrijkse School, mat later de andere grootheden zoals Hayek, von Mises, Böhm-Bawerk, Kirzner, Rothbard en velen anderen. Mellon speelt geen rol in dezen, waardoor de Geus een mislukte poging doet tot guilt by association. Zijn column lijkt hiermee eerder op een ordinaire smeercampagne dan op een welgemeend economisch betoog.

---

Dit artikel verscheen eerder op TradeIdee.nl