Het nieuws uit Duitsland is dat CSU-leider Seehofer zijn ontslag als bondsminister van Binnenlandse Zaken heeft aangeboden. Maar dat is niet meer dan de helft van het verhaal van de worsteling om de macht in Duitsland. Het doelwit is Angela Merkel, al het andere is schijn. En feitelijk is de kanselier al gezien.

Het hele weekend – eigenlijk al de volle twee weken sinds het ultimatum dat de CSU de bondskanselier stelde – draait de hele Duitse politiek om het enige punt dat er binnen de EU toe zou moeten doen: hoe bestrijden we de asielmigratie. Het heikele punt is het zelfbeeld van Duitsland, waarvan de burgerij geen afscheid wenst te nemen van het menslievende zelfbeeld dat zij sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gecultiveerd. “Wir schaffen das” was daarvan zowel het hoogte- als het dieptepunt, maar in de rest van de EU is men doordrongen geraakt van de grenzen die er aan gesteld dienen te worden. Angela Merkel weigert die begrenzingen te erkennen, en grote groepen binnen Duitsland zeggen haar dat hoopvol na. Dàt is de basis van het probleem.

Dat was de basis van de minitop van vorig weekend, en als gevolg van het fiasco daar ook van de top van donderdag en vrijdag. Merkel probeerde daar al vissend en schmierend bij diverse regeringsleiders steun voor haar plannen bij elkaar te bedelen. Ellendig genoeg waren er onvoldoende regeringsleiders die haar de waarheid durfden te zeggen – dat het spel is gespeeld en dat alles wat nu komt slechts uitstel van executie betekent. Met als gevolg dat de bondskanselier huiswaarts keerde met een onwaarheid: dat ze grote steun had binnen de EU. Zondag ontkenden achtereenvolgens Polen, Hongarije, Tsjechië en België dat de door Merkel verkondigde toezegging was gedaan, en nu is het probleem weer terug waar het hoort: in het hart van de Duitse regering.

Dat minister Seehofer heeft aangekondigd zijn ontslag aan te bieden als minister mag niet worden misverstaan: het is een zet in het schaakspel waarbij het doel is het onttronen van Angela Merkel. Want het is de politici van de CSU kristalhelder dat de bondskanselier niet langer de regering kan aanvoeren als men de asielmigratie effectief bestrijden wil. Merkel moet gaan, anders kan de CSU niet langer deel uit blijven maken van de coalitie in Berlijn. De CSU heeft dan ook binnen een paar uur aangekondigd het aftreden van haar leider niet te accepteren. Zodat het spel nu nog steeds voortgaat, met een Seehofer die aankondigt nog een laatste poging te zullen doen. Het gaat er nu om de CDU te doen begrijpen dat als zij Merkel niet loost, alles voorbij is wat betreft de christendemocratische dominantie in de Duitse politiek.

Dit komt niet als een donderslag bij heldere hemel, al wordt dat hier en daar gesuggereerd. En ook de verkiezingen in Beieren dit najaar spelen een rol, want de AfD rukt daar op en ondergraaft de basis van de CSU. Ondanks dat alles! Reeds voor de CDU/CSU met andere partners coalitieonderhandelingen begon na de verkiezingen van 24 september, moest er onderling een aantal klokken gelijk worden gezet tussen CDU en CSU. Dat was zowel een voorspel als een indicatie van naderende problemen. In essentie heeft Angela Merkel dat signaal niet naar waarde geschat en dat is de basis van haar huidige politieke probleem en het zal de wortel van haar val zijn. Dat heeft niets te maken met oplopende spanningen nu, maar met het negeren van afspraken die werden gemaakt om spanningen te verminderen.

 

De spanningen bij de Duitse regeringspartijen lopen hoog op. De Duitse minister Seehofer wijst de immigratievoorstellen van de Europese Unie af. pic.twitter.com/teOVcF3P2S

— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) July 1, 2018

Seehofer heeft zich nu tot het laatste gambiet laten verplichten. Door zijn ontslag aan te bieden is er werkelijk geen compromis met Merkel meer mogelijk. Het gaat nu om hem, met verstandig en onvermijdelijk beleid, of Merkel, met haar luchtfietserij. Niet voor niets boden de Grünen zich gisteravond opnieuw aan als vervanger voor de CSU in de regering, heel goed beseffend dat dat voor de SPD onaanvaardbaar zal zijn. Als deze regering valt zullen er in Duitsland nieuwe verkiezingen moeten komen – herinner u de ellenlange onderhandelingen dit najaar – daar helpt geen moedertje-Merkel-lief aan. Niemand zit op nieuwe verkiezingen te wachten, al zal de AfD daarbij in ieder geval garen spinnen. En dat de CDU voor dergelijke nieuwe verkiezingen merkel zal dumpen kunt u als vaststaand aannemen.En daarmee zijn we terug bij af: Merkel staat op het randje, en Seehofer doet er alles aan dat zetje te geven zonder zelf meet te gaan.

Dit alles maakt dat de situatie niet anders is, dan dat de CSU van haar geliefde partner eist haar verstand te gebruiken en de kanselier te dumpen. Het verstand schrijft voor dat in ieder geval een deel der CDU dat doen zal. Als er in het parlement de afgelopen twee weken voldoende dissidenten zijn gevonden  – dat de CDU en de CSU in die periode niet koortsachtig hebben overlegd is een fictie – is het einde van Merkel een feit. Het gedrag van de CSU suggereert dat men die dissidenten heeft, of er dicht genoeg bij is het hard te gaan spelen. Maar met trucs en beleid, dat wel.

---

Meer lezen over de Merkel-crisis, Duitsland en haar verkiezingen en de CSU, onder andere analyses eerder deze week? Op VoL vindt u het.