Nu de onderhandelingen over een Duitse regering op basis van de uitslag van BRD2017 niet lijken te gaan lukken, zit er weinig anders op dan af te gaan op BRD2018. Want Merkel wil geen minderheidscoalitie proberen. Gezien haar leiderschapsstijl is dat niet vreemd.

Angela Merkel zuigt haar coalitiepartners leeg, las ik gisteren ergens. Cijfermatig klopt dat, maar het grote plaatje laat een ander beeld zien. Want ook de CDU-CSU heeft de afgelopen tien jaar haar steun gestadig zien wegvloeien. 24 September jongstleden werd de CDU opnieuw de grootste Duitse partij, maar verloor ook 9% van de stemmen. Dat was meer dan de SPD, die vervolgens besloot in de oppositie haar wonden te gaan likken. SPD-führer Martin Schulz heeft de hoop ooit nog eens bondskanselier te worden nog niet opgegeven, en dat wordt je makkelijker vanuit de oppositie dan als juniorpartner van een gevestigde premier.

Het besluit van de SPD om niet te regeren is daarom niet primair gebaseerd op politieke meningsverschillen, maar uit machtshonger van haar elite. Dat zal haar tijdens BRD2018 keihard voor de voeten geworpen worden door zowel de CDU als de Duitse liberalen. De FPD krijgt nu de schuld van het niet doorgaan van de ‘Jamaica’-coalitie, maar zoals Sietske Bergsma op TPO vandaag en al eerder zien liet is dat niet geheel terecht. De beschuldiging aan het adres van FDP-leider Lindner dat hij eenzelfde beweging zou willen maken als de Oostenrijkse FPÖ raakt kant noch wel – het Duitse klimaat is er nog niet waar ook, al kan dat intussen kantelend zijn. Maar concurreren met de Afd op haar eigen terrein? Het lijkt me geen verstandige aanpak voor iemand met zowel overtuiging als ambities, toch altijd kenmerken van Duitse FDP-politici.

Op dit moment lijkt een nieuwe stemming ongeveer uit te zullen komen op dezelfde verhoudingen als 24 september. Dat is voor vrijwel alle traditionele partijen omineus. Het toont dat  het FDP-electoraat nog niet besloten heeft of Lindner heeft geblunderd of verstandig was, en dat SPD noch CDU worden beloond voor hun opstelling tot op heden. Martin Schulz heeft een impopulaire regering zonder de SPD nodig om zijn zo begeerde kans op het kanselierschap te verzilveren, en Angela Merkel zal door deze onderhandelingen toch enige schade hebben opgelopen, waardoor haar positie alleen maar verder kan afkalven. Partijen als Die Linke en de Grünen krijgen bij de komende stembusstrijd het argument dat een stem op hen de SPD links zal houden in de schoot geworpen. Iets waarvoor linkse stemmers gevoelig zullen zijn aangezien de SPD door haar weigering nu te willen regeren met Angela Merkel zichzelf ook na BRD2018 heeft gezet – tenzij ze de grootste worden zou, iets waarop de kans werkelijk minuscuul is.

De positie van de FDP lijkt er door deze weigering onder het juk van Merkel door te gaan op verbeterd, en als zij dat electoraal weet te bewijzen is dat een zoveelste reden om in de toekomst de rug recht te houden. Voor de AfD tenslotte moet je concluderen dat als die partij na de bonje rond Frauke Petry nu nog steeds op ongeveer hetzelfde stemmenaandeel staat, haar directe toekomst florissant zal zijn.

De aanloop naar nieuwe verkiezingen krijgt gaandeweg altijd een eigen dynamiek, maar juist dat de verhoudingen op dit moment sterk vergelijkbaar zijn met die van twee maanden geleden is opvallend. Dat betekent ook dat het oordeel van de kiezer over deze formatiepoging een zwaar stempel op BRD2018 zal drukken, en vooral CDU en SPD zal dat niet goed uitkomen. Waarbij voor de CDU ook nog de vraag moet worden beantwoord of het wel verstandig is met Angela Merkel door te gaan. Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt, want een nieuwe uitslag als op 24 september kan zij zich eigenlijk niet veroorloven.

En een niet onbelangrijke voetnoot: er werden veel processen over de toekomst van de EU in de aanloop naar BRD2017 door de EC in Brussel in de wachtstand gezet. Kan dat nogmaals, en wat zullen de gevolgen er van zijn? De sanering van de Griekse schulden leek al op pad te zijn gegaan. Dat kan nog een extra onzekere factor worden.