Is de doodstraf een humane straf en is die soms gerechtvaardigd? En, past deze in een geciviliseerde samenleving? Het is een vraag die al heel lang speelt en die onder zowel voor- als tegenstanders voor flinke beroering zorgt.

Wat veel mensen lijken zijn te vergeten is dat het hele idee van een stelsel van strafrecht van oorsprong bedoeld was om de maatschappij als geheel te beschermen tegen ongewenst gedrag. De focus is de afgelopen decennia verschoven naar het idee dat de dader moet worden gerehabiliteerd en terug moet kunnen keren naar de samenleving.

Hoewel dat in heel veel gevallen mogelijk is, is dat domweg niet altijd mogelijk of zelfs maar wenselijk. Het opzadelen van de maatschappij als geheel met dergelijke uitwassen is in principe iets dat lijnrecht tegenover het oorspronkelijke idee staat. Sommige personen kunnen gewoon niet terugkeren en moeten dus voor altijd buiten die maatschappij worden gehouden.

De doodstraf is daarvoor een effectief middel. Dat wil niet zeggen dat ik een voorstander ben van invoering van de doodstraf als algemeen middel, maar dat er bepaalde gevallen zijn waarvan het duidelijk is dat een persoon zo ver buiten de maatschappij staat dat deze niet kan terug keren en dat er daarom ook geen enkele reden is om die maatschappij te belasten met jaren- zo niet decennialange kosten van het onderhouden en verzorgen van dergelijke personen.

De voornaamste tegenargumenten lijken te zijn:

1. het niet ongedaan kan worden gemaakt, waardoor personen die achteraf onschuldig blijken te zijn geen recht meer gedaan kan worden.
2. niet werkt als afschrikwekkend middel
3. het een onmenselijke/ongeciviliseerde straf is
4. het tegen de Universele Rechten van de Mens is
5. er andere manieren zijn om te straffen
6. het niet goedkoper is dan levenslange opsluiting en het proces duurt hierdoor veel langer.
7. het geeft geen genoegdoening voor de slachtoffers
8. het is onrechtvaardig tegenover de familie van de dader
9. niet alle leden van de medische wereld zullen mee willen werken
10. niet iedereen in de samenleving is een voorstander van de doodstraf.
11. De doodstraf wekt sympathie op voor de veroordeelde.
12. Het gaat tegen veel geloven in.

Uiteraard zijn er nog meer argumenten de bedenken, maar dit lijken de meest voorkomende en meest gebruikte argumenten. Ik zal ze dan ook één voor één afgaan.

1.De doodstraf kan niet ongedaan worden gemaakt.
Dit punt is onweerlegbaar. Het is niet mogelijk om de doodstraf ongedaan te maken. Echter, dat is geen reden om de doodstraf niet in te voeren, het is een reden om er zeer zorgvuldig mee om te gaan. Daarnaast zou ik willen betogen dat het ook zeker niet een alledaagse straf moet zijn, maar een straf die gereserveerd wordt voor een zeer beperkt aantal misdrijven, en misdadigers die ook na eerdere veroordeling en straf weer de fout in gaan. Hierbij zou ik o.a. denken aan:

• gevallen waarbij meerdere slachtoffers zijn gedood
• landverraad
• seriemoordenaars
• moordenaars die na een eerdere veroordeling en straf toch weer moorden (Denk eraan dat moord wat anders is dan doodslag. Iemand die bij een uit de hand gelopen ruzie iemand doodslaat komt niet meteen in aanmerking, aangezien de voorbedachte rade ontbreekt, ik heb het over moord, dus MET voorbedachte rade) Hoewel in veel landen waar de doodstraf nog bestaat ook bijvoorbeeld misdaden tegen de staat op deze wijze kunnen bestraffen zou ik die gevallen juist NIET willen toevoegen aan de lijst om zo de politiek niet de kans te geven politieke tegenstanders definitief het zwijgen op te leggen.
• verkrachters die na een eerdere veroordeling en straf toch weer verkrachten. Het blijkt namelijk dat zedendelinquenten die in herhaling vallen eigenlijk nooit te genezen zijn.

2. Het werkt niet als afschrikwekkend middel.
Hier kan men over van mening verschillen. Maar het is verder eigenlijk niet relevant. Niet iedere straf hoeft te dienen als afschrikwekkend voorbeeld. De straf hoeft niet openbaar te zijn, zoals vroegere publieke executies. En het hoeft zeker geen marteling te zijn. De doodstraf dient een ander doel. En dat is in dit geval het verwijderen uit de samenleving van personen die bewezen hebben geen deel uit te kunnen of willen maken van diezelfde samenleving.

Niets meer en niets minder. Zoals bij punt 1 vermeld zou ik daar dan aan toe willen voegen dat het dan kan gaan om personen die bij herhaling hebben bewezen niet in de samenleving thuis te horen.

3. Het is een onmenselijke en ongeciviliseerde straf
Ik heb geen idee waarom dit zo zou zijn. Het is zeker niet onmenselijk. Vrijwel iedere menselijke beschaving heeft de doodstraf gekend en gebruikt en in diverse culturen is dat nog steeds zo. Dus onmenselijk is het zeker niet. Of het ongeciviliseerd is, is een andere vraag. Daar zou ik echter tegenover willen zetten dat het in mijn ogen ongeciviliseerd is om een onwaarschijnlijk hoog bedrag per jaar aan diezelfde samenleving te onttrekken om een dergelijke veroordeelde op te sluiten en een enigszins menswaardig bestaan te geven.

In tijden van economische voorspoed zou dat misschien te rechtvaardigen zijn, maar het is moeilijk te verkroppen dat er mensen zijn die nu in armoede leven na een levenslang werken en slechter af zijn dan een veroordeelde die bij herhaling heeft laten blijken schijt te hebben aan diezelfde samenleving.

De taak van een samenleving dient in eerste instantie te zijn het zorgen voor de leden van die samenleving en niet voor mensen die er geen deel van uit kunnen of willen maken. En het is natuurlijk maar de vraag of het zo geciviliseerd is om iemand voor de rest van zijn leven in een kleine ruimte op te sluiten. Als het met een dier zou gebeuren staat iedereen op de achterste benen, maar voor een mens is het OK? Die redenering kan ik toch niet helemaal volgen.

4. Het is tegen de Universele Rechten van de Mens
Waar. Het recht op leven is één van de meest fundamentele rechten. Echter, waar de schoen wringt is dat rechten gebalanceerd dienen te worden met plichten. En er is geen verklaring van Universele Plichten van de Mens die stelt dan men zich moet onthouden van het doden van andere mensen. Ik zal niemand ZOMAAR het recht op leven willen ontzeggen. Echter, dan mag worden verwacht dat de andere mensen daar gelijk in staan. Moordenaars, seriemoordenaars etc die bij herhaling andere mensen ombrengen gunnen anderen datzelfde recht op leven niet. Dan kunnen ze wat mij betreft ook geen aanspraak maken op datzelfde recht. Door hun acties hebben ze het recht op leven verspeeld. Het recht op werk is ook een Universeel Mensenrecht.

Echter, iemand die herhaaldelijk wordt betrapt op het bestelen van de baas wordt toch ontslagen en er is niemand die daar een probleem mee heeft en de baas zal dwingen om hem in dienst te houden, omdat hij een basisprincipe heeft geschonden. Zo ook wat betreft het recht op leven: iemand die het basisprincipe van het recht op leven van anderen schendt verliest dat recht zelf ook.

5. Er zijn andere manieren om te straffen
Ja, dat klopt. De vraag is echter of dat relevant is en welke men dan zou willen gebruiken. Een moordenaar levenslang opsluiten is een andere straf, maar ook dan kun je stellen dat er andere straffen zijn. 30 jaar? 20 jaar? Of misschien dwangarbeid? Stok- of zweepslagen? Of verbanning? Of misschien kan het afgedaan worden met een boete? Er is altijd wel een andere manier van straffen te bedenken. Voor gevallen waarin de doodstraf een optie is, betekent het dat er gezocht moet worden naar een permanente oplossing. Dat is dan of verbanning, of levenslang opsluiten of proberen deze persoon te rehabiliteren.

Dwangarbeid is al lang geleden in de meeste landen uit het rechtssysteem gehaald. En hoewel ik er in principe geen bezwaar tegen heb gaat dit meestal over een bepaalde tijd en voor mensen die bij herhaling hebben bewezen geen deel van de samenleving te kunnen zijn moet er worden gezocht naar een permanente oplossing. Verbanning is praktisch onmogelijk, want waar moet die persoon heen? De meeste landen zitten niet bepaald te wachten op nieuwkomers met een historie van meerdere moorden. Nog even daargelaten dat ik persoonlijk verbanning sowieso een slechte oplossing vind, want het enige wat je daarmee doet is dat je een ander dan wel een andere maatschappij opzadelt met een probleem waar je zelf geen oplossing voor hebt, of niet wilt uitvoeren. Ik vind dat hypocriet.

Dat betekent dat de enige andere oplossing levenslange gevangenisstraf is. En dat is nu juist waar ik van af wil. Levenslange opsluiting is in mijn ogen veel onmenselijker dan de doodstraf, nog even daargelaten dat het ontstellend duur is. Ik zou dan ook liever een stelsel zien waarin levenslange opsluiting niet meer voorkomt. Niemand wordt er beter van, er zijn enorme kosten mee gemoeid en het is feitelijk een erkenning dat die persoon niet in de samenleving thuishoort. Dan moet men ook bereid zijn de meest praktische oplossing te gebruiken en het niet weg te stoppen en vergeten. Rehabilitatie dan? Dat is misschien in een zeer beperkt aantal gevallen mogelijk, maar in heel veel gevallen niet. Seriemoordenaars, islamitische fundamentalistische terroristen, serie-verkrachters etc zijn over het algemeen niet te genezen.

6. Het is niet goedkoper dan gevangenisstraf
Dit is in mijn ogen een drogargument. De kosten van een snelle executie, zelfs na een lang proces en een lang hoger beroep, zullen in principe altijd lager zijn dan de kosten van levenslange opsluiting en onderhoud en medische kosten en ga zo maar door. Men probeert dit argument te gebruiken door de proceskosten er in mee te nemen, maar dat vertekent het beeld. Ik wil nog wel toegeven dat de proceskosten in een dergelijk geval wat hoger zullen liggen door een langere duur vanwege zorgvuldigheid en een langer beroep, maar de basis-proceskosten zijn er toch, ongeacht welke straf er wordt opgelegd.

Het enige dat vergeleken dient te worden zijn de kosten van het gevangen houden tot aan de datum van de executie, de executiekosten zelf en de begrafenis of crematie. Als men die afzet tegen de kosten van een gevangenisstraf van meerdere jaren liggen de kosten van een executie al heel snel lager. Veel mensen wijzen naar een onderzoek uit de VS waaruit bleek dat ter dood veroordelingen vele malen duurder zijn dan gevangenisstraf, maar dat komt doordat er dan op allerlei punten beroep aan wordt getekend om alles te blijven rekken.

Het is waar dat een dergelijk proces een stuk langer duurt, men moet echter in gedachten houden dat ik het niet -tenzij bij buitengewoon duidelijke zaken- heb over de doodstraf voor een enkel misdrijf, maar slechts in uitzonderlijke gevallen en gevallen waarbij men herhaaldelijk zware misdrijven heeft gepleegd. Dat zijn zeer verschillende zaken die niet met elkaar vergeleken kunnen worden. Daarnaast is het Amerikaanse rechtsstelsel sowieso al niet te vergelijken met dat in Nederland omdat er al aan de basis een heel ander principe geldt.

7. Het geeft geen genoegdoening voor de slachtoffers
Dat is deels zo, niet alle slachtoffers of hun nabestaanden zijn gebrand op het doden van de dader. Sommigen wel, anderen niet. Het is echter geen reden om de doodstraf niet op te leggen aangezien ‘genoegdoening voor de slachtoffers’ niet de hoofdreden is voor wat dan ook binnen het strafrecht. Voor genoegdoening moet men een civiel-rechtelijke procedure starten. (Dat ik persoonlijk van mening ben dat het krankzinnig is om een andere procedure te moeten starten is een heel ander punt dat we nu ook even buiten beschouwing zullen laten). De doodstraf is, net als andere straffen, bedoeld om de veiligheid en stabiliteit van de rechtsorde en openbare orde te handhaven.

Voor mindere zaken kan dat worden gedaan door middel van een boete, een tijdelijke gevangenisstraf, verplichtte behandeling en wat dies meer zij. Voor personen die een zodanig gevaar voor de samenleving vormen dat ze er nooit in terug mogen keren is de doodstraf in mijn optiek de beste oplossing.

8. Het is onrechtvaardig tegenover de familie van de dader
Ik heb dit herhaalde malen gehoord en kan dat argument eigenlijk niet volgen. Ik begrijp dat het naar is voor de familie en naasten. Ik begrijp dat men liever wat anders zou willen, maar ik kan niet inzien waarom het onrechtvaardig zou zijn. Het hele argument is oneigenlijk aangezien de familie in principe geen belanghebbende is in het verhaal, anders dan dat er een emotionele betrokkenheid bij is. Maar een emotionele betrokkenheid van derden is geen argument in het strafrecht. Nog even daargelaten dat de acties van de dader om tot een dergelijke straf te worden veroordeeld buitengewoon onrechtvaardig waren ten opzichte van de familie van de slachtoffers. En dat is het enige waar men naar moet kijken.

9. Niet alle leden van de medische wereld zullen mee willen werken
Dat is volledig correct. Maar niet alle leden van de medische wereld hoeven mee te werken. Het is niet bepaald iets waar iedere arts mee te maken krijgt. Er zijn ook leden van de medische wereld die niet mee willen werken aan abortus of aan euthanasie. Dat is geen reden om daar ook in alle gevallen maar van af te zien. Net zoals de doodstraf zijn dat zaken waar men niet overhaast te werk moet gaan, maar er zijn wel degelijk zaken waarin dat de juiste keuze is.

10. Niet iedereen in de samenleving is een voorstander van de doodstraf
Alweer volledig correct, maar ook niet iedereen is een tegenstander. Het verschil tussen aantallen voor- en tegenstanders is, indien men het genuanceerder brengt, vermoedelijk niet eens zo groot. Niet iedereen is een voorstander van heel veel zaken binnen de samenleving. De vraag is wat men dan wil doen. Zoals eerder opgemerkt moet er een alternatief worden geboden en ik ben van mening dat opsluiting in een kleine cel voor de rest van het leven minstens zo ‘onmenselijk’ is, nog even daargelaten dat ik het onverantwoord vind dat er daardoor enorm veel geld wordt onttrokken aan mensen die wel een productief lid van de samenleving zijn. Zolang er nog ouderen zijn die in luiers in een verpleeghuis liggen vind ik dat die eerder recht hebben op een aangenaam bestaan dan een veelvuldige moordenaar.

11. De doodstraf wekt sympathie op voor de veroordeelde
Dat is op zich correct. Maar dat geldt voor heel veel veroordeelden. De meeste mensen weten het niet, maar de meest gruwelijke misdadigers zijn ook degenen die de meeste fanmail krijgen in de gevangenis, voornamelijk van (jonge) vrouwen. Maar het feit dat er mensen sympathie voor iemand hebben is geen argument. Ik heb ook sympathie voor een hond die hondsdolheid krijgt. Maar er is niemand die serieus meent dat men dergelijke dieren maar gewoon los moet laten in de stad omdat het nu eenmaal zo’n sympathiek dier is.

12. Het gaat tegen veel geloven in
Alweer waar. De vraag is echter of dat relevant is. Een rechtsstaat is gebaseerd op een rechtsstelsel, niet op een geloof. En ook hier geldt dat het niet tegen alle geloven is. Zelfs het christelijke geloof heeft lange tijd geen problemen gehad met de doodstraf. Dat is langzaamaan wel zo gegroeid, maar meer uit barmhartigheid naar de dader dan wat dan ook. Ik ben echter van mening dat het rechtsstelsel in eerste plaats dient te zorgen voor een veilige samenleving. Er zijn gewoon personen die daar willens en wetens niet in thuishoren. En net zoals bij kankercellen dient men die te verwijderen om de rest gezond te houden.

Als ik het allemaal zo eens bekijk dan wil ik stellen dat er

1. personen zijn die zich bewust buiten de wet plaatsen en een gevaar zijn voor de bevolking
2. deze personen in principe niet te behandelen zijn.

Dat betekent dat er in het omgaan met deze personen slechts een zeer beperkt aantal mogelijkheden zijn. Maar hoe dan ook moet men dergelijke personen uit de samenleving verwijderen. Indien het een persoon betreft die naast de Nederlandse nationaliteit ook een andere nationaliteit bezit dan is het een mogelijkheid de Nederlandse nationaliteit af te nemen en tot persona-non-grata te verklaren en uit te zetten. In dat geval zal men in dat andere land maar moeten zien wat men met die persoon doet. Indien het een persoon met slechts de Nederlandse nationaliteit dan zijn de mogelijkheden uitermate beperkt.

De keuze valt dan tussen levenslang opsluiten of een executie. Bij levenslange opsluiting komt er behoorlijk veel kijken. En al minimaal een eeuw wordt een dergelijk persoon niet opgesloten in een vochtige kerker op water en brood, maar in een relatief aangename cel, met allerlei extra’s, redelijke tot goede gezondheidszorg, constante bewaking en ga zo maar door.

---

Eerdere artikelen over de doodstraf op Veren of Lood vindt u hier.