De democratische participatie in ons land beoordeel ik als laag. Het beperkte aantal leden van politieke partijen ondersteunt die observatie.

De staatsomroep bracht er vandaag een schematisch overzichtje van.

De NOS meldt:

Het aantal leden van politieke partijen die in de Tweede Kamer zitten, is het afgelopen jaar licht gegroeid. Volgens het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen steeg het met 1,3 procent. Begin dit jaar waren ruim 321.000 mensen lid van een partij, dat is 2,4 procent van het aantal kiesgerechtigden.

En voegt daar direct de terechte disclaimer over FvD aan toe, dat:

Van alle partijen is Forum voor Democratie de grootste: die partij had op 1 januari naar eigen zeggen 45.322 leden, 3,7 procent meer dan een jaar eerder. Maar het Documentatiecentrum (van de Rijksuniversiteit Groningen) zet daar vraagtekens bij. Het wijst erop dat Forum begin december vorig jaar zei 45.000 leden te hebben. Toen werd na allerlei interne conflicten een referendum gehouden over de positie van partijleider Baudet.
Het Centrum noemt het “niet onwaarschijnlijk” dat een deel van de 9.000 leden die tegen Baudet stemden na het referendum is afgehaakt. Dat zou dan voor de jaarwisseling moeten zijn goedgemaakt door een minstens even grote instroom. Volgens het Documentatiecentrum is Forum daar niet transparant over: “De partij heeft ondanks enkele verzoeken geen nadere toelichting gegeven.”

Over de rest:

Volgens de gegevens van het Documentatiecentrum is de PvdA met bijna 41.000 leden in grootte de tweede partij, al daalde het aantal licht. Op de derde plaats staat het CDA met ruim 37.000 leden, een teruggang van 4,6 procent ten opzichte van een jaar eerder. Daarna komen achtereenvolgens GroenLinks, SP, SGP, D66, ChristenUnie en VVD.
De VVD, die in de Tweede Kamer verreweg de grootste partij is en ook in de Peilingwijzer een straatlengte voorsprong heeft, neemt wat het aantal leden betreft ondanks een toename van 4,7 procent dus pas de negende plaats in.

Duidelijk is dat de Regentenpartijen (VVD, CDA, D66, PvdA, en hun trouwe vazallen van CU en GL) tezamen zo rond de 200.000 leden zullen tellen. Dat is niet veel, om een land als Nederland mee te bestieren en tevens de illusie van democratische vertegenwoordiging op te houden.

Daar staat tegenover dat men elkaar via dergelijke partijvorming wèl weet te vinden. De menselijke inhoud van praatprogramma’s illustreert dat als niets anders. De elites zijn voor een belangrijk deel lid van een politieke partij, en voor sommige ambtelijke benoemingen is de juiste partijkaart van het allergrootste belang. Wat evenmin deugt is dat veel rechters lid van een politieke partij zijn – al was het maar omdat het de indruk van een groep die elkaar het balletje toespeelt versterkt. Maar afgelopen jaren hebben we al vaker geconstateerd dat rechters met een bestuurlijke drang hun ambities het beste via de Tweede Kamerfracties van de Regentenpartijen kunnen realiseren, en dat ook doen.

De lidmaatschapscijfers vertellen ook een ander verhaal. Namelijk, dat een lidmaatschap van een politieke partij maar al te vaak facultatief is, en niet direct gericht op het uitoefenen van invloed. Want als dat laatste kansrijk was, zouden meer mensen lid van een partij worden, eventueel in (pressie)groepen. Een politieke partij wordt derhalve door veel mensen gezien als een vrij toegankelijke Rotary waar je nuttige contacten op kunt doen. Dat dat besef vooral in ondernemende kringen bestaat, verklaart veel van hoe het partijwerk in de praktijk functioneert.

Maar het politiek besef van al die mensen? Het is pijnlijk te constateren, maar dat politieke besef bestaat in Nederland nauwelijks tot niet. Onderling klagen is in ons land gebruikelijker dan daden stellen via politieke activiteiten. Gemeenteraden zijn toegankelijker dan veel mensen denken – ik heb de afgelopen 20 jaar mensen in gemeenteraden zien eindigen waarvan ik niet eens wist dat ze het bestaan er van kenden. Deels was dat een gevolg van de Leefbaar-periode, die veel meer heeft gedaan voor het politieke besef van gewone mensen dan waar zij door de bank genomen krediet voor krijgt. Onder andere door een heropleving van veel lokale politieke partijen – die tot ver in de jaren zestig gewoon waren de gemeentepolitiek te domineren, maar sindsdien door de introductie van lokale lijsten door landelijke partijen steeds verder op zij geschoven werden.

Het belang van politiek werk in gemeenteraden is ook dat mensen er gevoel ontwikkelen voor de werking en begrenzingen van democratische vertegenwoordiging. Het is een vorm van politiek besef waaraan het veel mensen ontbreekt.

---

Dit artikel krijgt morgen nog een vervolg.