Is de term theoterrorisme geschikt voor religieus geïnspireerd geweld? Heeft het gevolgen; past het binnen maatschappelijke ontwikkelingen?

Het artikel van David Pinto zaterdag blijkt voedsel te zijn voor een uitgebreider debat over de toepasbaarheid van het begrip theoterrorisme en de er uit volgende implicaties. Daarvoor geven we de komende week (of eventueel langer) alle ruimte door dagelijks een opinie van een geselecteerde wetenschapper, schrijver of opiniemaker te plaatsen. Vandaag is het de beurt aan Hans Moll.

De beuk er in

Paul Cliteur heeft onlangs in een interview op het YouTube kanaal Café Weltschmerz met Esther van Fenema een interessant probleem aangestipt. Onderwerp van hun gesprek is het islamitisch geïnspireerde theoterrorisme. Een begrip dat zijn oorsprong vindt in een tot 1989 ongekend fenomeen. In dat jaar vaardigt de Iraanse, geestelijke leider Khomeini een fatwa uit. Khomeini veroordeelt in die fatwa de Brits-Pakistaanse schrijver Salman Rushdie ter dood wegens vermeende belediging van de profeet Mohammed in het boek De Duivelsverzen.

Het is voor het eerst dat een geestelijke in land A het doodvonnis uitspreekt over iemand in land B, omdat die iemand zich schuldig zou hebben gemaakt aan iets dat in land A niet eens is verboden. Er is in dertig jaar veel veranderd en niet ten goede. Khomeini heeft nadien weliswaar niet meer openlijk een doodvonnis op afstand uitgesproken, maar vele imams hebben dit gebruik overgenomen. Nu hoeft er maar in een moskee iets te worden gezegd, of uit Afghanistan, Tsjetsjenië of Pakistan pakt iemand het vliegtuig. Zelfs in Europa wonen gekwetste zielen die hun beledigde profeet willen wreken.

Niemand kijkt er meer van op wanneer een buitenlandse moslim naar Nederland komt om Wilders te doden ‘omdat hij de profeet heeft beledigd’. Hoeveel doden zijn er al niet gevallen vanwege deze ‘belediging van de profeet’? Denk alleen aan het Deense Jyllands-Posten 2005, met wereldwijd ruim tweehonderd doden, Charlie Hebdo in Parijs 2015, twaalf doden en het Curtis Culwell Center in Garland Texas 2015, twee doden – allemaal media en plekken waar satirische afbeeldingen van de profeet tentoongesteld zijn geweest. Naar aanleiding van De Duivelsverzen zijn zo’n 45 mensen vermoord.

Cliteur ziet dat theoterrorisme aangewakkerd door het gevoel beledigd te zijn, als een groot probleem. Eén van de kernwaarden van het Westen is de vrijheid van meningsuiting en die wordt door zo’n fatwa ten diepste bedreigd. Dat lijkt evident, maar veel mensen willen dat niet onder ogen zien. Cliteur memoreert een tafelgesprek waar zoals hij zegt ‘een oud-minister van Justitie’ aanzit. De man zit zich gaande discussie steeds drukker te maken en barst dan uit met: ‘Maar wat is dan de oplossing Paul?’

Cliteur antwoordt: ‘Dat weet ik niet, maar laten we eerst samen gaan constateren dat er een probleem is’. En dan komt het: dat wil Ernst Hirsch Ballin niet, want die is het. Erkennen dat er een probleem is, is op zich al problematisch omdat je dan misschien ook moet gaan nadenken over een oplossing.

En wat die oplossing dan ook moge zijn, veel mensen deinzen daarvoor terug. Terecht, want het blijkt dat je alleen al met het benoemen van een probleem de grootst mogelijke problemen kan krijgen, denk aan Geert Wilders, denk aan Theo van Gogh, denk aan Pim Fortuyn.

Hirsch Ballin, dat mogen we niet vergeten, heeft de islam-kritische cartoonist Gregorius Nekschot in 2008 het tekenen onmogelijk gemaakt. Dit naar aanleiding van zijn vrij expliciete tekeningen. Op één daarvan zit de profeet met een klein meisje op schoot, een verwijzing naar Aïsha die volgens de islamitische overlevering op zesjarige leeftijd aan de profeet is uitgehuwelijkt, waarna op het negende zoals dat heet, het huwelijk ‘werd geconsumeerd’.

Islam-critici grijpen dit voorval – waarover moslims trouwens hun schouders ophalen – aan om de profeet te beschuldigen van pedofilie. Dat is na 2018 nu ook verboden. Wanneer een Oostenrijkse vrouw tijdens een seminar in 2009 zegt dat de profeet het graag met jonge meisjes deed, verwijzend naar Aïsha, volgt een klacht wegens smaad. In eerste aanleg veroordeelt de rechter haar tot een boete van 480 euro vanwege minachting van een religie, een straf die door hogere rechters wordt gehandhaafd.

Tenslotte belandt de zaak in Straatsburg bij het Europese hof (EHRM). De vrouw heeft zich steeds beroepen op het recht op vrije meningsuiting. Het Mensenrechtenhof oordeelt in 2018 dat de profeet een pedofiel noemen te ver gaat. De vrouw had moeten weten dat ze met deze uitspraak verontwaardiging zou oproepen. De opgelegde straf is bescheiden en niet buitenproportioneel, aldus de rechters. De rechters wijzen er ook op dat de gevoelens van moslims bescherming behoeven, en dat het van belang is de religieuze vrede in Oostenrijk te bewaren.

In 2011 besluit Nekschot zijn pen aan de wilgen te hangen. Deze zaken roepen een andere, oudere zaak in herinnering. In Nederlands-Indië denkt ver voor de Tweede Wereldoorlog een jezuïet zijn mening te kunnen geven over de koran. Dat is een slecht geschreven boek vol halfbegrepen sprookjes. Hij denkt ook ongestraft over de profeet te kunnen schrijven dat die een onbehouwen wellusteling is.

Helaas is dat koren op de molen van een beginnend Javaanse, nationalistische en islamitische politicus. Die denkt hiermee een stok te hebben om de kolonialistische ongelovige honden eens flink mee af te stoffen. En al zijn de Indische bestuurders misschien niet geschokt door de uitspraken van de priester, een opstand van gekwetste mohammedanen zien zij niet zitten. Al is het maar omdat er zoveel van die gelovigen zijn in Indië.

De internationaal geroemde islamkenner Snouck Hurgonje heeft het lang daarvoor ter zake van Indië al overtuigend voor het voetlicht gebracht. De islam kan decennia in vrede worden beleden, maar onder de oppervlakte van de orthopraxis en de piëteit sluimert de heilige oorlog. Een klein vonkje kan een jihad doen ontbranden. Beter is het te zwijgen of de gekwetsten te apaiseren. Wat in het laatste geval bestaat uit een berisping van de priester en een verbod zijn schrijfsel verder te verspreiden.

Onweerstaanbaar doen deze ingrepen mij denken aan Herr Biedermann und die Brandstifter van Max Frisch. Beter dan een sluimerende jihad onder ogen te zien, is wegkijken of het gevaar te bagatelliseren. Van christelijke fatsoensrakkers als Hirsch Ballin zijn diens pogingen het vrije woord te vermoorden te begrijpen. Zij zien in moslims medegelovigen, ten onrechte weliswaar, maar er zitten zeker electorale vissen in de moslimse vijver.

David Pinto merkt op Veren of Lood terecht op dat de islam eerder een ideologie is dan een religie, waaraan ik zou willen toevoegen: het is een totalitaire ideologie van de ergste soort. Islam, met de nadruk op orthopraxis, zit in de diepste groeven van het leven.

Van toiletbezoek tot de ruimte tussen de lippen bij het lachen, voor alles bestaan regels binnen de islam. Van de vraag of fellatio is toegestaan tijdens de ramadan tot de vraag of deodorant mag, want alcohol; op alles is een koraniek antwoord mogelijk. Niet alleen het theoterrorisme met zijn jihadistische moordopdrachten wanneer de profeet wordt beledigd is bedreigend, de hele islamitische attitude van volgzaamheid, intolerantie en het afwijzen van nieuwsgierigheid is een bedreiging voor de westerse beschaving.

Terug naar Cliteur en zijn tafelgenoot die de islam niet wil problematiseren. ‘Wat is dan de oplossing Paul?’ Ik zie eigenlijk maar één oplossing. Tenminste als we die hele bloedige bedoening van het Offerfeest niet aan banden willen leggen of islamitische ouders dwingen hun dochters aan alle schooluitjes mee te laten doen. Dat zou misschien te veel een inbreuk op hun levenssfeer zijn.

Nee, er lijkt mij maar één oplossing mogelijk: iedere dag een satirische cartoon over de profeet. Ieder jaar een wedstrijd wie de leukste cartoon heeft gemaakt. Een feestweek waarin jong en oud zich kunnen uitleven op papier. Verdrijf het theoterrorisme met pen en inkt. Frapper, toujours frapper.

Beledig ze de moeder tot ze murw zijn, net als de protestanten en katholieken die net zolang met aanstootgevende Jezus prenten om de oren zijn geslagen, dat ze uiteindelijk nog slechts met een vermoeid schouderophalen reageren, en zelfs dat niet meer.

---

Hans Moll (1947) is oud-journalist van het NRC Handelsblad, publicist en schrijver met standplaats Amsterdam. Sinds mei 2019 is hij voorzitter van de Federatie Indische Nederlanders

“Hoe de nuance verdween uit een kwaliteitskrant artikelen en boeken” (2011).

De huismeester, de mammoet en de moslim / getuigenis van mijn islamofobie,(2016)

De leeuw van Douwekerk (2019)

Morgen is het de beurt aan Wim van Rooy

---

De andere bijdragen aan het Debat Theoterrorisme vindt u hier.