De schoonheid van de Nederlandse taal verbaast me bij tijden. Het zal de leeftijd wel zijn, maar ik merk dat ik er steeds vaker aandacht voor krijg.

Goed taalgebruik is in zijn beste verschijningsvorm een spel van subtiliteiten. Niet alleen is daarvoor een vereiste dat een lezer/gesprekspartner goed kan worden ingeschat teneinde over te brengen wat je bedoelt, maar ook een nauwkeurige observatie van dat wat je zegt teweeg brengt. Wie niet voldoende is ingewijd kan daar door de grootste moeite hebben te volgen wat precies werd gecommuniceerd, maar ook dat heeft een zekere aardigheid. Vooral de manier waarop familieleden onderling communiceren wil buitenstaanders nog wel eens problemen geven. Een ongewild voorbeeld had ik ooit met wijlen mijn broer. Terwijl een gemeenschappelijke vriendin verbijsterd toekeek bespraken we ’s middags in Leiden (waar we niet woonden) met enkele woorden het scenario dat we die avond zouden volgen:

““Zal ik..” Hij knikte. “Daarna..” zei hij, terwijl ik al begon te knikken. “Daar?’ vroeg ik. Waarop hij antwoordde: Om half negen.

Daarna waren we enige tijd zoet de vriendin uit te leggen dat ik haar eerst naar Voorschoten zou brengen, waarop ik hem de auto van onze ouders zou overdragen zodat hij iets kon regelen in Zoetermeer. In de tussentijd zou ik naar de UB gaan om wat boeken op te halen. Hij zou mij daar om half negen oppikken, om daarna  weer richting Den Haag te gaan. Het was een mooi moment, alhoewel misschien niet precies wat ik bedoelde met de schoonheid van de Nederlandse taal. Het was vrijwel perfecte communicatie, dat wel.

Een beter voorbeeld zag ik deze week op Twitter. Iemand vroeg zich over een politicus af hoe er af te komen (Twitter), en kreeg als antwoord:

Hém vermoorden ?

Nu was het weliswaar Twitter, maar het zou de eerste trol niet zijn die probeert iemand iets te ontlokken dat buiten de context vernietigend is. Het antwoord was even voorzichtig als vaardig:

Foei!

Het moord propagerende omaatje was blijkbaar geen trol, want ze reageerde verontwaardigd dat het maar een gebbetje was. Maar kreeg toch nog toegevoegd:

Doerak.

Hier werd met heel weinig woorden heel veel gezegd. Het woord Foei is waarlijk schitterend. Ik ben onbekend met de etymologie, maar in Nederland betekent het alleen maar iets als het streng gezegd wordt, en dan nog is het nooit zwaarder dan een (laatste) waarschuwing. Probeert u het maar eens licht en luchtig uit te spreken – op zijn best wordt het een bespottelijk piepje.

Iets dergelijks geldt voor de Nederlandse context van het woord doerak. In Rusland (waar het oorspronkelijk vandaan komt) heeft het een veel zwaardere lading dan in Nederland, heb ik wel eens begrepen. Bovendien spreken we het verkeerd uit:

Maar in de Nederlandse context is het het equivalent van zoiets als ondeugd, wat niet meer dan een lichte vermaning is. De schoonheid van de uitwisseling was dat met foei eerst alle mogelijke implicaties van een serieuze moordneiging werden ontkracht, om vervolgens middels doerak te benadrukken dat begrepen was dat het grappig was bedoeld, en niet anders.

Ik vind dat wonderschoon taalgebruik.