Nergens wordt een gezagscrisis zó door gekenmerkt als het onvermogen nog met kritiek om te gaan. We zien dat dan ook steeds vaker.

Opvallend is dat we nog nooit zoveel adviseurs hebben zien rondlopen in de Haagse politieke bubbel. Is dat een tegenstrijdigheid, of is er een onderhuidse logica die de meeste mensen ontgaat?

Een bekende grap over Lodewijk Asscher (PvdA-leider) vertelt dat Asscher zich over elk onderwerp met een scala elkaar tegensprekende adviseurs omringde, – er goed naar luisterde terwijl zij onderling delibereerden, en vervolgens consequent de verkeerde oplossing koos om het probleem effectief aan te pakken. Asscher is dan ook sociaaldemocraat. Met dat laatste bedoel ik eigenlijk niet dat die per definitie altijd fout zijn, maar dat hun instincten maar zelden deugen. Altijd vind je in hun redenaties ergens terug dat de mens van nature goed en onzelfzuchtig is, op basis waarvan die mensen dan nog meer goede eigenschappen krijgen toegedicht die ze niet bezitten.

De grap zelf wijst echter in een andere richting; hoe meer elkaar tegensprekende adviseurs, hoe meer de uiteindelijke beslisser op zijn eigen instincten af zal gaan. De adviseurs zijn dan alleen nog maar een schaamlap, of de beslisser dat nu beseft of niet. Alternatief is dat de beslisser deugdelijk in moet gaan op de argumentatie. Daartoe heb je aan een debat met gelijkgezinden weinig, en moet je in staat zijn het debat scherp te stellen, goed te luisteren en je persoonlijke doelen te scheiden van je overtuiging. U beseft naar ik hoop dat we gaande deze redenatie afscheid hebben genomen van LA?

Het is het mooiste en beste als beslissers zelf kennis hebben van een onderwerp, maar tot di tijd moet je van je adviseurs eisen dat ze de argumenten die tegen hun eigen ideeën pleiten goed kennen, en desgewenst zouden kunnen verdedigen. Ik hoor u nu denken dat dit een logisch vereiste is, maar dat was vroeger naar ik vrees. De Telegraaf berichtte gisteren:

Tot zijn volslagen verbijstering heeft de Dienst Justitiële Inrichtingen van het ministerie van Justitie en Veiligheid een optreden van psychiater Peter van Panhuis op een tbs-congres in Utrecht afgeblazen. De reden: hij liet zich in De Telegraaf vandaag kritisch uit over het tbs-systeem. De gedragsdeskundige die drie decennialang verdachten en veroordeelden onderzocht voor justitie zou vandaag spreken op een zorgconferentie over tbs’ers in de tbs-kliniek Van der Hoeven in Utrecht.

Tot zover derhalve de open discussie tussen vakgenoten. Panhuis geloofde het zelf nog niet helemaal:

„Vanochtend werd ik gebeld. Ik hoefde vanwege het kritische verhaal niet meer te komen. Ik was met stomheid geslagen. Dit is precies wat ik al aangaf in het interview in De Telegraaf. Er is binnen de tbs-wereld nul komma nul zelfreflectie. Voor kritiek is geen plaats”, zegt Van Panhuis.

Onzekere beslissers scheppen eenkennige adviseurs die niet voor onzeker versleten willen worden. Past u dit gerust toe op de mensen die nu de klimaathoax om het parlement heen jagen, onder leiding van een premier die er totaal de ballen verstand van heeft, maar desondanks van geen fundamentele kritiek wil weten.

Kan het anders?

Een paar jaar terug woonde ik een lezing van Meindert Fennema bij, en zag – ook tot mijn verbazing – achterin het zaaltje ook Frits Bolkestein (toen al ruim boven de 80) plaatsnemen. Bolkestein vertrok zo tegen het einde van de lezing weer, waarop Fennema zijn verbaasde gehoor desgevraagd uitlegde dat Frits wel vaker op lezingen van (zeer) progressieve mensen ging kijken om te zien hoe men daar redeneerde, om dat dan te scherpen aan zijn eigen visie.

U ziet het verschil.