‘De euro is dood, maar Klaas Knot leeft nog’ was de beste titel geweest voor de door de DNB-president gehouden H.J.Schoo lezing deze week.

Maar het werd: ‘Samen sterker uit de crisis. Hoe we Europa weerbaarder, welvarender en duurzamer kunnen maken’  De tekst van die jaarlijks door Elsevier georganiseerde lezing vindt u hier.

Het soort obligate titels als waarmee Knot kwam verhult vaak de inhoud. Het klinkt zowel suf als bekwaam – precies wat je van een man op zo’n positie verwacht. Knot is echter noch het een, noch het ander. Over die bekwaamheid kun je twisten – hij kan ook gewoon oneerlijk zijn. Maar een bankpresident die over het werk van centrale banken zegt:

… centrale banken… zorgen ervoor dat de prijzen stabiel blijven. Dat banken, verzekeraars, pensioenfondsen en andere financiële instellingen solide en integer zijn. En dat u efficiënt en veilig kunt betalen. Zodat de economie kan floreren en mensen een bestaan kunnen opbouwen in de wetenschap dat hun geld zijn waarde houdt en veilig is.

Is een leugenaar of weet niet waar een centrale bank voor is bedoeld. Met de stabiliteit van  prijzen bedoelt Knot kennelijk dat de waarde van de door een centrale bank uitgegeven munt stabiel moet zijn? Want met de stabiliteit van prijzen zelf zou de centrale bank geen bemoeienis moeten hebben – niet in een vrije economie in ieder geval. Dat is een streven van een geleide planeconomie.

Hoezeer dit schuurt blijkt al uit het bestaan van de euro. Verderop in zijn betoog beweert de bankpresident terecht dat de euro zowel een politiek project is, als dat de munt ons noodzaakt van tijd tot tijd de zwakke broeders met pretenties enige miljarden toe te stoppen, zoals deze zomer gebeurde met Zuid-Europa onder het mom van de Corona-crisis die er zo hard zou hebben toegeslagen. Een tameijk botte misrepresentatie van de werkelijkheid, die alleen als politiek voordeel had dat de PvdA in het gelid sprong met behulp van het toverwoord solidariteit, toen premier Rutte uiteindelijk tekende bij het al klaar staande kruisje. Zie voor de verdere discussie daarover de reeks verslaggeving en artikelen onder deze link.

Via diverse zijstapjes om het Elsevierpubliek in de juiste stemming te houden (‘mijn jeugd in economisch moeilijke tijden’ en zijn “heel gewone afkomst’) belanden we zo in de economische storm van dit moment. Daarbij vermijdend dat economische stormen aan de orde van de dag zijn, en dat veel er van worden veroorzaakt door de global warming van steeds verder devaluerende wereldmunten. Wie zijn daar schuldig aan? De centrale banken. Als Knot zou ontkennen dat dat een feit is zou ik hem incompetent noemen, maar leugenaar is heel wat waarschijnlijker. Per saldo is dat ook vriendelijker.

Knot gebruikt vervolgens de ongekende economische krimp van dit jaar (-5%) om zijn publiek er van te doordringen dat de centrale bank onmisbaarder is dan ooit. Niet gek als je eigenhandig de economie voor een aanzienlijke periode stil legt – het verraadt een ongezonde fixatie op cijfers en gemiddelden. En omdat we minder schulden hebben dan andere landen, konden we ons dat veroorloven:

Het fundament onder de Nederlandse economie is gelukkig sterk. De overheid is de crisis ingegaan met diepe zakken, zoals minister Hoekstra zo treffend zei.

Maar dat die relatief geringe schuldenlast tegelijkertijd de EU het excuus leverde ons grootschalig te plunderen blijft dan weer buiten beschouwing. Maar het leidt hem wel naar de crux van het probleem dat ons nu in het gezicht gaapt:

De Europese economie zal dit jaar naar verwachting eveneens fors krimpen. De veerkracht om van deze klap te herstellen, is zeker niet in alle Europese landen even groot. Met name over de zuidelijke lidstaten maak ik me zorgen. Niet alleen omdat het Corona-virus de meeste van hen hard heeft getroffen. Maar ook omdat de economieën in die landen al een jaar of tien aan het kwakkelen waren. De Corona-crisis komt daar nu bovenop.

Want hoe dat allemaal zo gekomen is met Spanje[1], Italië[2] en Griekenland[3] is welbekend, maar dat  is dan ook de reden dat Knot er lichtvoetig overheen danst, De problemen van deze landen zijn hetzelfde – de ECB heeft nagelaten tijdig in te grijpen, de consequenties te schetsen en politiek onafhankelijk te blijven[4].

Knot verdedigt dat ideologisch, en toont daarmee inderdaad onkundig te zijn. Want wie onderstaande met droge ogen beweert is onkundig of een Frans Timmermans:

De Europese Unie zoals we die vandaag kennen, is het meest succesvolle voorbeeld van samenwerking tussen landen in de wereldgeschiedenis. Op geen enkele andere plek en in geen enkel ander tijdperk zijn landen uit vrije wil zo ver gegaan in het maken van bindende afspraken op zoveel terreinen. Waarbij ze een deel van hun eigen vrijheid hebben opgeven. In de eerste plaats om te voorkomen dat Europa nog een keer het toneel zou worden van een verwoestende oorlog.

Dit is om meerdere redenen niet waar, wèl geschift. Het wordt gevolgd door een kleine waarheid:

Maar ook in de overtuiging dat ze gezamenlijk meer kunnen bereiken dan alleen. Daar hebben we veel van geprofiteerd en dat doen we nog steeds.

Dat de interne markt voordeel en profijt levert: waar. Dat die dat al deed voor de EU besloot tot een algemene fusie van de lidstaten op termijn is ook waar , maar dat verkiest Knot te negeren; hij stapt direct over naar een bespreking van de euro.

Die hij netjes verpakt in drogredenen (*):

(..) Naast politieke redenen waren er ook sterke economische argumenten voor een gemeenschappelijke munt. Een interne markt als de Europese, waar landen zo intensief met elkaar handelen, heeft baat bij vaste wisselkoersen. Dat vermindert de onzekerheid rondom buitenlandse investeringen en maakt het makkelijker om prijzen te vergelijken tussen landen.

Allemaal waar, maar niet meer dan van minor belang. Gevolgd door indirecte leugens:

En dat bevordert weer de concurrentie en de handel. De euro heeft het succes van de interne markt daarmee verankerd.

Waarom dit niet waar is vergt een langer betoog dan ik hier geven ga, ik zal me daarom beperken tot die verankering: door het Transit2-systeem zitten we er aan vast als we niet de 100 miljard ons nog toekomende euro’s willen opgeven. Het zijn sunk costs, maar daar wil DNB niet aan. Die blijft liever als een aap vasthouden aan een koekje dat hij niet uit de pot kan krijgen met zijn hand er omheen.

Vervolgens glijdt Knot soepel langs de nadelen en moeilijkheden die de euro ons geeft:

Maar één gezamenlijke munt heeft ook nadelen. Zeker voor een groep landen die economisch onderling nogal verschillen. Zo betekent een gezamenlijke munt dat je één gezamenlijk renteniveau hebt, en dat is niet altijd voor elk land passend. Dat kan bijdragen aan de opbouw van schulden, of te snel stijgende huizenprijzen. En de onherroepelijke koppeling van wisselkoersen zorgt niet alleen voor stabiliteit, maar betekent ook dat landen hun wisselkoers niet langer als vluchtroute kunnen gebruiken om hun concurrentiekracht te herstellen. Mede daardoor hebben niet alle eurolanden evenveel profijt van de euro gehad.

Met andere woorden: dat de euro ons tot in eeuwigen dagen verplicht de Italianen en de Spanjaarden benevens de Fransen die weigeren te bezuinigen te subsidiëren. Dat de bevolking van die landen er beter aan toe is dan de Nederlandse is de prijs die de Nederlandse elite graag bereid is te betalen voor een beperkte inspraak aan het Europese tafelblad. wat dat waard is zagen we deze zomer, en beter worden gaat het niet.

Maar dat is politiek, en daar hoopt Knot zich verder verre van te houden.

De euro is derhalve al lang dood, maar blijft als een zombie de schijn van leven uitstralen door de voortdurende transfusies van noordelijke aan zuidelijke landen. Net zo lang tot ook de noordelijke landen zijn gezombificeerd, en de boel alsnog in stort.

Hora est, wat mij betreft

---

1. Spanje wist na het invoeren van de euro niet wat het overkwam, en begon een gigantische bouwoperatie doorheen het hele land om de infratsructuur te verbeteren alsmede het leven van de gewone Spanjaard – uiteindelijk bleek dit allemaal mogelijk door de lagere rente waarmee de euro vergezeld kwam. Dat men zich niet oudergewoonte uit de moeilijkheden kon devalueren leek niemand te willen beseffen.
2. Het verhaal van Italië is vergelijkbaar met dat van Spanje, met dit verschil dat Italië al een dusdanig grote schuldenlast mee torste dat het land niet in staat bleek na de overgang naar de euro haar eigen economie te herstellen, en dat Spanje die direct begon op te bouwen nadat de euro word ingevoerd.
3. In Griekenland was een combinatie van het beleid van Italië en Spanje verantwoordelijk voor de implosie in 2009. Die beide landen staan er niet fundamenteel beter voor, dat is slechts schijn.
4. Politieke onafhankelijkheid is het enige excuus dat een centrale bank voor haar bestaan kan aanvoeren – dat de ECB nooit echt onafhankelijk is geweest zegt verder alles,