We kijken er heden ten dage niet zo tegenaan, maar Angela Merkel is mogelijk de machtigste vrouw uit de Europese geschiedenis. Maar haar regering loopt ten einde, en hoe dat wordt opgevangen is nog een open vraag.

De migratiecrisis lijkt Angela Merkel nu toch de kop te gaan kosten. De eerste signalen dat ze langzaam buitenspel wordt gezet dienen zich aan. Gisteren erkende ze, dat de beslissing om migranten terug te gaan sturen buiten haar om genomen is. Formeel is het Duitse ministerie van Binnenlandse zaken hiertoe bevoegd, zeker, maar het is niet voorstelbaar dat dit zes weken geleden zonder haar voorkennis was besloten. Het is een signaal, maar van wat is niet zeker.

Met mijn opmerking in de inleiding wil ik wijzen op de ongelofelijke invloed die Merkel tot zes weken terug had. De afgelopen tien jaar is er geen Europabreed besluit genomen waarin ze niet een beslissende stem had. Haar veto betekende eenvoudig dat iets niet doorging. Er zijn uitzonderingen in de benoemingen van bepaalde personen, maar die hadden zich dan weer te schikken naar de allesoverheersende macht die de bondskanselier dan in stelling wist te brengen. Dat ze niet alles zelf besliste, was te wijten aan 1) de fysieke onmogelijkheid en 2) de wijsheid dat niet alles behoeft te worden doorgedrukt als de richting naar genoegen is. Later bijsturen kan bijna altijd nog.

Als je Merkel zou vergelijken met Napoleon, Karel de Grote of de Romeinse keizer Augustus – om maar eens drie kandidaten voor de titel ‘machtigste Europeaan ooit’ te noemen – dan valt vooral op dat dit mensen waren die formeel absolute macht over een groot deel van Europa uitoefenden, maar nooit over geheel Europa. Er waren altijd groepjes die zich in kleine dorpjes volledig aan de almacht van deze potentaten wisten te onttrekken. Zo niet aan Merkel.

Maar nu haar trouwste paladijn Schäuble haar openlijk afvalt, haar oudste bondgenoot De Mazière achter haar rug om sanctioneert dat er mensen gaan worden teruggestuurd, wat neerkomt op een poging het Verdrag van Dublin te herstellen, en haar directe politieke concurrenten groeien tot een niveau dat serieus genomen moet worden, is het spel over. Medestanders als de Beierse CSU zijn al iets eerder vertrokken. Het politieke einde kan niet ver meer zijn, nu zowel haar partij als de meerderheid van de Duitse bevolking laten merken er genoeg van te hebben.

De uitvloeisels van de eurocrisis zouden nog een directe spaak in het wiel kunnen steken, maar naar je verwachten mag, zullen de partijgenoten de komende tijd steeds meer macht en invloed naar zich toe trekken, zogenaamd om de bondskanselier te ontlasten. Wat een fraai eufemisme zal zijn voor het kaltstellen van een bestuurder die een complete burnout in functie opgelopen heeft.

Wanneer wordt dit formeel? Dat is niet zeker. In de eerste plaats is daar coalitiepartner SPD, die er politiek belang bij heeft Merkel in het zadel te houden teneinde zo lang mogelijk de met haar gedeelde illusie van een vrije instroom van asielmigranten in stand te houden. De vraag opwerpen wie Merkel zal opvolgen kan namelijk een directe kabinetscrisis tot gevolg hebben, en net zo min als in Nederland zitten de regeringspartijen daar nu op te wachten. Dat gaat pas fout als de mogelijke kroonprinsen in conflict zouden raken over een punt waarop ze ook met de SPD zouden botsen. Zolang dat niet het geval is, moddert Duitsland voort, waarbij verschillende stuurlui krampachtig aan het roer gaan hangen om bij te sturen.

Het opvolgen van de machtigste persoonlijkheid van Europa is geen sinecure.