Nu de PvdA weer wat begint op te krabbelen in de peilingen moeten we het wellicht toch maar eens hebben over de zelf gecreëerde blinde vlek van die partij.

Niet dat de toekomst van de PvdA me dierbaar is. Ik heb een tè goed geheugen om daar toe ooit te zullen worden verleid. Maar er is een punt dat besproken moet worden, voor de PvdA meer nog dan voor het CDA, waar het zelfde euvel zich in een iets gewijzigde vorm manifesteert. En dat euvel, die blinde vlek, is de gewone man.

Als de twee grote volkspartijen van ons land waren PvdA en CDA zich voorheen uiterst bewust van hun functie om een doorsnede van het volk aan de kiezer te kunnen presenteren. Veel zie je daar niet meer van, al heeft het CDA er wel degelijk nog steeds elementen van, maar dat wordt mede veroorzaakt door het wat plattelandse reservoir kandidaten waaruit de partij bij voorkeur put. Ook in deze groep zie je de moderne mankementen van te weinig gevoel voor wat er leeft in de samenleving, maar wat leeft in de samenleving van eigen herkomst heeft het CDA nog steeds redelijk in de peiling.

De PvdA niet, en al heel lang niet meer.

Dat mensen zich beroepen op hun eenvoudige afkomst betekent niet dat dit klopt. Maar daar heeft men in PvdA-kringen al een jaar of vijftig weinig of geen belangstelling voor. Dat de voorzitter een aftandse gebreide trui draagt beschouwt men in hun kring als het toppunt van maatschappelijke betrokkenheid, maar meer dan een stukje camouflage – een optische aanpassing zo u wilt – is dit niet gebleken. De PvdA heeft geen weet van wat er in de bevolking leeft, maar gaat in het beste geval uit van de projecties van afstammelingen van die bevolking.

Misschien is dit te kort door de bocht geformuleerd, en weet de PvdA instinctief wel degelijk wat er in de schoot der bevolking leeft? Maar als dat zo is, is het haar onaangenaam er meer dan een gedachte vol dedain aan te wijden (wijten?). Men is zich maar al te bewust hoe fout die volkse gedachten zijn en hoe het beter moet. Waarop men dan weer de eigen stokpaardjes projecteert, die vervolgens middels het partijproces voor het volk volledig onherkenbaar zelfgenoegzaam worden gepresenteerd als het programma. Intellectueel vast en zeker in orde, maar belangstelling is er niet voor.

Want gewone mensen stemmen niet op programma’s, maar op wat hun instinct hen vertelt over de mensen die er mee komen. En dat instinct vertelt hen dat de voorgangers die de PvdA hen presenteert niets hebben dan minachting voor de gedachten van het gewone volk. Niet alle gedachten kunnen vrij zijn, en dit is er een pijnlijk voorbeeld van.

De PvdA vindt het belangrijk zichzelf te presenteren als een regenboogcoalitie waar voor elke gedachte ruimte moet zijn, mits deze progressief is. De innerlijke tegenstrijdigheid van dit idee is haar vreemd, omdat ook hier het geprojecteerde beeld de dagelijkse werkelijkheid al lang verdrongen heeft. Met als gevolg dat sinds jaar en dag de PvdA uitblinkt in diversiteit, maar niet erg inclusief is of reageert. De grote doorsnee van het Nederlandse volk beschouwen zij als hun territorium, zonder zich om de wensen en eisen van dit territorium te bekommeren.

Dat is een blinde vlek die de PvdA zal moeten adresseren wil zij werkelijk weer van belang worden, sympathieke initiatieven als VrijLinks ten spijt. Dat wordt een lange weg met een harde leerschool. Want evenzo het lang geduurd heeft eer de vroegere kiezers genoegzaam verdreven waren, zo lang zal het duren het geschonden vertrouwen te herwinnen. Het alternatief is een steeds afkalvend bestuurderseilandje zonder veel inhoud of toegevoegde waarde, geleid door non-valeurs. Zoals D66 heel lang was, en eigenlijk nog. Zoals zij op dit moment is.