Voorkeursbeleid heeft als vervelend bij-effect, dat niet zelden incompetente, of nog niet voldoende ervaren mensen op te hoge posities terecht komen. Burgemeester Aboutaleb was een voorbeeld van te snel en onervaren. Hoewel hij als wethouder in Amsterdam en staatssecretaris beslist bestuurlijke ervaring had, was de post van burgemeester van Rotterdam in eerste instantie veel te hoog gegrepen.

Daarna werd het stil rond Aboutaleb, wat in dit geval als een goed teken moet worden opgevat. Desalniettemin is zijn positie door de rellen in Hoek van Holland en de nasleep daarvan dusdanig verzwakt, dat hij zich de komende jaren niet al te veel kan permitteren zonder de discussie over zijn geschiktheid opnieuw op te rakelen. Hierdoor kwam ook een ander nadeel van de te snelle promotie aan het licht: er is geen uitweg meer.

Wie in een minder prominente positie niet direct goed functioneert, kan niet zelden via de uitweg van een gelijkwaardige post, maar dan in de luwte, zijn geschonden blazoen herstellen. Maar de burgemeestersposten van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag worden tot de meest begerenswaardige bestuurlijke posten van Nederland gerekend, hoger aangeslagen dan een Commissariaat der Koningin. Overstappen naar een andere post kan niet anders worden begrepen dan als een degradatie, dus zal Aboutaleb er nog wel een tijdje moeten blijven zitten. En hij is nog vrij jong.

Wie vrijwel altijd met Aboutaleb in één adem wordt genoemd, is Fatima Elatik, voorzitter van het Amsterdamse stadsdeel Oost. Eveneens van Marokkaanse afkomst, maar kwalitatief kan ze niet in de schaduw staan van de Rotterdamse burgemeester. De Amsterdamse stadsdelen zijn qua omvang goed vergelijkbaar met middelgrote steden, en hun voorzitters met de burgemeesters daarvan. De strapatsen waar Elatik echter mee wegkomt, zouden in een echte gemeente onmogelijk geaccepteerd kunnen worden. Dat dat in een stadsdeel wel gebeurt, heeft alles te maken met het feit dat de officiële eindverantwoordelijkheid bij de centrale stad ligt. En met de machtspositie van de PvdA in die stadsdelen.

En opnieuw is het raak: een beleidsmedewerker, die persoonlijk (!) door de stadsdeelvoorzitter van Oost is aangesteld, heeft de stichting Argan, waar hij voorzitter van is geweest ingehuurd voor een dure debattenreeks. Stichting Argan is de exploitant van een jongerencentrum in Amsterdam-West. Elatik heeft 40.000 euro uitgetrokken voor vijf debatten over polarisatie en vervreemding. Nu kost een politiek debat door de griffie laten organiseren hooguit duizend euro, maar dat is niet alles. 18.000 euro zijn uitgetrokken voor managementkosten. Ook de deelraad had met dit budget in moeten stemmen, maar dat is niet gebeurd.

Het is de zoveelste uiting van de zelfgenoegzame eigengereidheid van Elatik, die zich niet laat corrigeren. Eerdere incidenten betroffen het huren van een zeilschip haar stadsdeel Oost voor de eigen bestuurders tijdens Sail Amsterdam a raison van 30.000 euro, een garantstelling door de deelraad voor 30 miljoen voor een muziekcentrum dat op een faillissement afstevent en de deelgemeente dreigt mee te sleuren, en een privétaxirit voor een bedrag van 450,- Euro die bij de deelgemeente werd gedeclareerd. Elatik doet commentaar op haar handelen steevast af als racistisch geïnspireerd:

“Hallo! Wat denk je zelf? Moslim, PvdA, Marokkaan en hoofddoek. Fouter kan niet in deze tijd.”

In oktober leek Elatik dan toch te struikelen over het weghouden van informatie over het muziekcentrum, een politieke doodzonde. Gesteund door haar eigen PvdA werd het bestuurscollege van de deelgemeente ten val gebracht. Nog geen maand later was ze weer terug, en moesten de PvdA-deelraadsleden voor haar door het stof. Het bevel voor haar herstel kwam van de Amsterdamse PvdA-partijtop, maar was ook kortgesloten met de Amsterdamse VVD.

Het probleem met Elatik is niet eens zozeer dat ze volstrekt incompetent is (hoewel ik daarvan ben overtuigd), het probleem is in de eerste plaats dat ze zichzelf ziet als een voorvechter van Marokkaanse emancipatie. Dat was ze geweest als ze goed gefunctioneerd had. Rolmodellen liggen nu eenmaal altijd onder een vergrootglas. Dat is onaangenaam, maar onderdeel van het rolmodel. Elatik echter, redeneert volgens het principe, dat je als emanciperend rolmodel niets fout kunt doen. Het ergste is, dat ze daarin wordt gesteund door de partijtop van de PvdA, zowel die in Amsterdam als landelijk. Bij ieder incident opnieuw kijkt ze vreselijk onschuldig, weigert iedere eigen verantwoordelijkheid, en valt criticasters persoonlijk aan.
Zal Elatik zich nog beteren? Het is een vraag die de lachlust opwekt. Ernstiger is de vraag wanneer de PvdA haar leven gaat beteren. Want deze partij is de hoofdschuldige in het drama Elatik, een persoon dat men heeft gestimuleerd in haar narcistische egotrips. De problemen met Elatik zijn exemplarisch voor de hautaine wijze waarop de PvdA in Amsterdam lang met haar bevolking om is gegaan. Vasthouden aan de macht is ten koste van het algemeen belang tot hoogste prioriteit verheven; Elatik heeft in Oost een dergelijk grote Marokkaanse achterban, dat als zij voor zichzelf zou beginnen, de PvdA ter plaatse zou worden gedecimeerd.

De laatste weken zijn geluiden uit de PvdA doorgekomen, die er op zouden wijzen dat de partij zich voorbereidt op een ommezwaai in haar standpunten met betrekking tot standpunten over de multiculturele samenleving. Maar zo lang Elatik op haar post blijft, en namens de PvdA bestuursfuncties in overheidsdienst bekleedt, kan dat niet als een serieuze beweging worden beschouwd. De voortekenen hiervoor kun je niet gunstig noemen. De Statenonderhandelingen in Noord-Holland hebben de PvdA twee zetels in het provinciebestuur opgeleverd, één waarvan via een interne coup lijkt te zullen gaan naar Elvira Sweet, voormalig stadsdeelvoorzitter van Amsterdam ZuidOost (Bijlmer). Een stadsdeel met een zeer kwalijke reputatie als het gaat om vriendjespolitiek, zwak bestuur en schuiven met subsidies. Bovendien is Sweet enige malen opgepakt wegens rijden onder invloed, opgeven van een valse naam, pogingen de zaak in de doofpot te stoppen etcetera etcetera. En nu wordt ze dus lid van het provinciebestuur omdat de Amsterdamse PvdA zich daar heel sterk voor heeft gemaakt. Een dergelijke carrière onder PvdA-vlag is ook voor Fatima Elatik niet ondenkbaar. Verbazingwekkend is vooral de koppigheid waarmee de PvdA aan deze mensen hangen blijft.