Gisteren is op de G20-top in Mexico door de EU-leiding dan toch een maatregel genomen die slechts kan leiden tot invoering van Eurobonds. En ging Angela Merkel dus door de pomp.

Hoewel Frankrijk formeel haar pleidooi voor de invoering van Eurobonds had ingetrokken, circuleerde er de laatste dagen een plan voor een groeipact dat 120 miljard euro zou moeten omvatten. Te financieren met speciale projectbonds. U mag drie maal raden waaraan dat ongeveer gelijk staat: aan een staatslening die door de EU kan worden aangewend om de unie economisch te versterken. Het praktische verschil met een reguliere staatslening zoals de lidstaten van de eurozone die nu nog zelf afsluiten ontging me, al zullen er in de kleine lettertjes ongetwijfeld enige verschillen terug te vinden zijn. Zoiets als een Europese grondwet, die plotseling zo niet langer heten mag, omschrijft het vermoedelijk het meest accuraat.

Gisteren in Los Cabos hebben de Europese leiders – ongetwijfeld daartoe aangespoord door de andere economische wereldmachten – dan toch besloten tot de inzet van nog meer geld om in ieder geval te proberen de rentestijging van Spaanse en Italiaanse staatsleningen een halt toe te roepen. De Europese noodfondsen EFSF en ESM zullen direct Spaanse en Italiaanse staatsleningen gaan opkopen om te voorkomen dat de rente er op te hoog oploopt. Tot nog toe heeft de ECB tot en met het eerste kwartaal van 2012 voor circa 210 miljard euro van deze schuldpapieren opgekocht, maar is daar de laatste drie maanden verre van gebleven. De financiële situatie van de ECB, speciaal de balans – was door de voortgaande inkoop toch al gevaarlijk gezwollen, terwijl de resultaten van het programma dubieus waren.

Nu worden dus het EFSF (met nog circa 250 miljard in kas) en het ESM (dat volgens de nieuwe aanpak opgevuld moet worden tot 500 miljard euro) ingezet. Hiermee verlaat de EU dus de politiek van specifieke bailouts van landen die in de problemen komen, en gaat over op massaal verzamelen van plakplaatjes van grote denominaties. Aangezien de fondsen in kwestie grotendeels drijven op Duits geld, ontstaat hiermee dus een centraal systeem dat de staatsleningen opkoopt en beheert. Praktisch gezien wordt hiermee de Eurobond ingevoerd, een Transferunie dus, gegarandeerd door de financiële kernlanden. Angela Merkel lijkt door de pomp gegaan. In de persberichten werd daar dan ook onbeschaamd op gehint:

Timothy Geithner, the US Treasury Secretary, said the new deal would help Spain and Italy to borrow money at lower rates.

Die lagere rates voor landen als Spanje en Italië zullen de facto door landen als Nederland en Duitsland worden gecompenseerd. Ondertussen heeft ook het IMF op de G20 geld ingezameld om de eurozone te kunnen bijstaan. De teller staat nu op 456 miljard, wat als een teleurstelling mag worden beschouwd, aangezien het fonds had ingezet op een oorlogskas van 700 miljard. Lagarde zal het er mee moeten doen.

Een interessante vraag waarop vooralsnog geen antwoord op is, is wat een land als Finland doen gaat. Tot nog toe hebben de Finnen bij alle bailouts voor hun steun een onderpand bedongen. Nu Finland het ESM nog niet geratificeerd heeft, is de vraag of ze nu onvoorwaardelijk mee gaan dokken een vraag die van groot politiek belang kan worden voor het beeld van solidaire eensgezindheid die de EU zo graag naar buiten toe uitstraalt. Dat het land zonder verdere voorwaarden tekent lijkt gezien de Finse politiek tot nog toe niet bij voorbaat vast te staan.

Merkel en Nederland
Angela Merkel komt vandaag linea recta uit Mexico naar Den Haag voor overleg met premier Rutte. Niet alleen zal ze hem tekst en uitleg moeten geven over haar feitelijke capitulatie in Mexico, maar ook zullen beide regeringsleiders de klokken gelijk moeten zetten als eerste voorbereiding van de minitop van de grote vier (Nederland is no 5) in de EU, die vrijdag in Rome begint. In Rome zullen de regeringsleiders van Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje besluiten welke ideeën ze de kleinere lidstaten voor zullen zetten over de toekomstige inrichting van Europa. Deze democratische besluitvorming zal plaats vinden op 28 juni.

Wat betekent de nieuwe aanpak voor Nederland? Dat zal Rutte niet lekker zitten. In de eerste plaats moet nu zo snel mogelijk het ESM worden volgestort. Het Nederlandse aandeel van de geprojecteerde oorlogskas van het ESM (500 miljard) is 6%, zodat Den Haag vriendelijk wordt verzocht zo snel mogelijk 30 miljard over te maken naar Brussel. Bovendien zal Nederland zich klaar moeten maken de aankopen via het EFSF mede te financieren. Hiermee kan volgens de huidige afspraken nog eens 15 miljard gemoeid zijn.

Dit geld (maximaal 45.000.000.000 euro slechts) moet in contanten worden overgemaakt.

Geheel anders dan wat onze Minister van Uitdelen J.K. de J. ons tot nog toe voorspiegelde, gaat het nu niet langer om garanties, maar om echt geld. Dit zijn de directe consequenties van het ondertekenen van het ESM (Let u even op, heren senatoren van de Eerste Kamer!). Wie andermans staatsleningen opkoopt, doet dat met echt geld. Nederland zal dus de kapitaalmarkt op moeten voor grote bedragen, die de PIIGS zelf niet langer tegen de rente die Nederland betaalt kunnen krijgen. Zelfs zonder extra bezuinigen, betekent dit dat nog dit jaar de Nederlandse staatsschuld zal toenemen met 45 miljard, bovenop de al geprojecteerde tekorten. En dat is dan nog exclusief de extra rente die ons dat lieve sommetje kosten gaat.

Dááág Triple A-rating
Wat de gevolgen voor de Nederlandse Triple A-rating zullen zijn laat zich raden. Nu de belangrijkste Nederlandse banken vorige week al stevig zijn afgewaardeerd, onder andere vanwege de risico´s die de Nederlandse hypotheekmarkt met zich mee brengt, staat het wel vast dat een plotselinge verhoging van de staatsschuld met 45 miljard Nederland haar rating zal kosten. De kredietbureaus hebben hiervoor een paar maanden geleden al gewaarschuwd: de Nederlandse rating was veilig, mits de situatie stabiel bleef, en zich niet ten kwade zou keren. Aan die voorwaarde voldoen we nu dus ruim.

De EU weet dit natuurlijk ook. Een ander besluit van de top in Mexico – dat meer dan iets anders aangeeft hoe wanhopig de situatie voor de Eurozone begint te worden – is het voornemen de kredietratingbureaus buiten spel te gaan zetten. Niet alleen is dit vragen om moeilijkheden bij het aantrekken van geld van buiten de EU, het lijkt niet dat de ratingbureaus hierdoor geen analyses meer zullen publiceren. Alsof je een dokter vertelt dat hij niet de dood van een patiënt mag constateren. Dat maakt die overleden patiënt er echt niet levender op.

Gaat de EU voortaan dan de kwaliteit van haar eigen vlees keuren? Het lijkt er op. Maar zoals ik gisteren al opmerkte:

De belangrijkste onderliggende tegenwaarde van een munt als de euro, is het vertrouwen in de leiding van de Eurozone die beloofde aangegeven waarde van de munt te kunnen waarmaken.

Dat dat vertrouwen op deze wijze in hoog tempo de nul zal naderen behoeft geen kristallen bol.

Zimbabwe, here we come!

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.