Nu Cyprus is ‘gered’, wordt het tijd eens te overdenken tegen welke prijs dat is gebeurd. Weliswaar is formeel nog steeds niets definitief, maar dat de Cyprioten zelf zullen moeten dokken kan niet langer vermeden worden. De essentie van het plan zoals dat zaterdag naar buiten kwam nog terugtrekken, staat garant voor een gezichtsverlies dat de Eurogroep niet overleven zou. Dus Voorwaarts kameraden!, en zie niet om naar diegenen die het niet haalden.

U zult het wellicht een vreemde gedachte vinden, maar het eerste dat ik zelf vandaag om 09.00 uur ga doen is een krant kopen. Welke doet er niet toe. Wat ik namelijk weten wil, is hoe de MSM de aan de gemiddelde Cyprioot opgelegde heffing gaan presenteren. Gisteren gistte het op de sociale media al enorm, maar het gros van de bevolking vertrouwt voor de nieuwsvoorziening van vandaag immers nog steeds op de vertrouwde kattenbakvulling van morgen. En de duiding van een en ander zou wel eens cruciaal kunnen blijken, niet alleen in Nederland, maar door geheel Europa.

Dat men in Groot-Brittannië niet al te kinderachtig is wat betreft koppen over de euro mag bekend worden verondersteld. De Daily Mail is gewend braille overbodig te maken:

Maar het VK is de Eurozone niet. De grote vraag die ik beantwoord hebben wil, is in hoeverre mensen in de Eurozone – gewone mensen, met een gewone spaarrekening – zich bewust zullen worden van de stunt die de Eurogroep op Cyprus heeft uitgehaald. Het zou cruciaal kunnen blijken voor het voorbestaan van zowel euro als Eurozone.

Waar het me om gaat is het volgende. De analyse van econoom Milton Friedman (zie ook hier) over de oorzaken van de ergste pijn van de grote Depressie van de jaren 30 was het omvallen van een hele dominoreeks aan banken als gevolg van bankruns. Grote en kleine spaarders, die hun banken niet langer vertrouwden, en daarom preventief probeerden hun spaargeld veilig te stellen door thuis de vertrouwde oude sok in ere te herstellen, waren de oorzaak dat de crash van 1929 uitmondde in de grootste depressie die de wereld tot op heden heeft gekend.

Zoals de meesten van u zullen weten, kan geen enkele bank een bankrun weerstaan. Dit is domweg omdat een groot deel van het ingelegde geld vast zit in allerlei investeringen waarmee de bank geld verdient, teneinde de afgesproken rente te kunnen betalen. Als iedereen tegelijkertijd zijn geld opvraagt is het gevolg een groot liquiditeitstekort, nog meer paniek, en uiteindelijk een faillissement van de bank. Dat kan in een paar dagen gebeurd zijn. Op de keper genomen is een bank niet alleen een fragiel, maar ook nogal zwabberig financieel bouwsel. Maar het is de enige manier waarop een bancair systeem werkbaar kan worden gemaakt.

De praktische oplossing ter voorkoming van bankruns was het garantiestelsel. Daaraan betalen zowel banken als klanten aan mee, maar het geeft de zekerheid dat een bepaald minimum (waarboven de normale kleine spaarder vrijwel nooit een deposito heeft) wordt gegarandeerd. Wat de Eurogroep gisteren in Cyprus heeft gedaan is die garantstelling ondergraven, door ook de spaarrekeningen met ten hoogste 100.000 euro aan te willen slaan voor 6,75%. Als in heel Europa doordringt wat hiervan de consequenties zijn, zullen we getuige zijn van een aantal bankruns, vergeleken waarbij die in Spanje en Griekenland in 2012 kinderspel zullen zijn.

De wereld is tegenwoordig internationaal genoeg dat veel mensen in staat zullen blijken hun geld veilig buiten de EUrozone onder te brengen. Veel mensen beheren hun bankrekening sowieso al via internet, en het verschil tussen een rekening in Amsterdam en Kopenhagen is miniem.

Eveneens gaat meespelen hoe mensen met een spaarrekening boven de 100.000 00 euro gaan reageren. Die vallen weliswaar ook normaal al niet binnen het garantiestelsel, maar indien een bank via staats- of ESM-steun wordt gered, kon men er tot op heden veilig van uit gaan dat het saldo intact bleef. Nu niet meer. En dus is er alle reden eens om te zien naar een veilige haven voor de zuurverdiende centjes die een comfortabele oude dag moeten garanderen.

En u hoeft niet te denken dat dergelijke bankruns beperkt zullen blijven tot de periferie. Was immers het idee van een Bankenunie niet, dat de financiële instellingen binnen de Eurozone garant zouden staan voor elkaars liquiditeit? De door de Eurozone gekozen aanpak wijst er op dat dit niet eens via een Bankenunie hoeft te worden geregeld. Als de problemen te groot dreigen te worden is de EU ongetwijfeld in staat tijdens een lang weekend banken te dwingen hun rekeninghouders een ‘solidariteitsheffing‘ af te nemen. Ter ondersteuning van ‘het eerlijke verhaal’ zullen we maar zeggen. Want als het eerste hapje lekker was, smaakt dat altijd naar meer.

Natuurlijk, de Eurogroep heeft ons met de hand op het hart gisteren al bezworen dat het een eenmalige operatie en aanpak was. Natuurlijk. Zoals er ook wetten, regels en afspraken waren over hoe de eurozone zou worden bestuurd. Maar dat was in 2001, en naar weinig van de elementaire veiligheidskleppen die waren afgesproken wordt nog omgekeken. Als de paniek te groot wordt, graait de EU – ongetwijfeld met pijn in het hart – niettegenstaande alle mooie woorden toch wel degelijk in de eerste de beste welgevulde buidel waarop ze haar handen leggen kan.

Het wordt een interessante zomer, waarin veel mensen ongetwijfeld het klimaat gaan verkennen van landen die nèt niet binnen de Eurozone liggen. Bankruns van het type waarvoor moet worden gevreesd, zijn nu eenmaal geen kwestie van een paar dagen, maar van een groeiende stroom vertrekkend geld. Dat de EU een dergelijke kapitaalvlucht niet zal overleven behoeft verder geen betoog.

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.