Een crisis met Jan Roos is een diepe crisis. Jan trekt alle registers open, en het crisisgevoel is dan ook overweldigend aanwezig. Wat te doen als je jezelf echt bewijzen moet?

In de vorig jaar verschenen documentaire van Merijn Poels, The uncertainty has settled, komt hij in een klein Duits dorpje een decennia geleden uit Nederland geëmigreerde landgenoot tegen. Ze spreken elkaar kort en Frits nodigt Merijn bij hem thuis in Saksen-Anhalt uit. ‘Thuis’ is in dit geval een groot, door leeuwen van honden bewaakt landgoed. Frits leidt Merijn rond en vertelt dat 70% van het in Duitsland verkrijgbare eten wordt geïmporteerd.

“We hangen aan een zijden draadje,” aldus Frits. “In de oorlog,” verhaalt hij, “gingen de mensen allemaal met de trein richting het platteland, met tapijten, met goud en zilver. Ze wilden pataten kopen.” Want inderdaad, wat heb je aan luxe als je honger hebt? Daarna wijst hij de documentairemaker op het macabere feit dat er geen voorraden meer zijn. “Er wordt alleen geleverd wat er dezelfde dag verkocht wordt.”

Prep or die
Maar het is nóg erger. Toen ik anderhalf decennium geleden als vakkenvuller in de Albert Heijn werkte, kregen we twee keer per dag vracht, en vlak voor feestdagen zoals Kerst wel drie keer. Met andere woorden, een supermarkt wordt normaliter 1 á 2, en rond feestdagen 3 keer per dag leeg gekocht.

Stel je nou eens voor dat de leveringen stoppen. Dan zijn de schappen al na een halve dag leeg.

Toen ik deze situatie ooit met een vriend besprak zei hij dat we dan naar Urk moesten. Daar zouden we dankzij zijn familie van een steady supply aan vis verzekerd zijn. Wie denkt zich in de bossen van voedsel te kunnen voorzien komt bedrogen uit. Jager, all round intellectueel en MMA-specialist Joe Rogan trekt sombere conclusies: “You gotta go somewhere where there are animals, and even then you’re not gonna make it and your kids are probably not gonna make it.”

Het leven na de crisis
Erik, de hoofdpersoon in Crisis, de onlangs door Jan Roos uitgebrachte novelle, woont (gelukkig niet ver van de kust) in zo’n post-apocalyptische wereld. De economie ligt plat, er is geen werk meer, supermarkten krijgen geen nieuwe leveringen, benzine is schaars, elektriciteit is zeer zelden voorhanden, voedsel is zo goed als nergens en de warmte is op, want het is vrijwel altijd gortig weer.

In die omstandigheden moet Erik zijn vriendin en kinderen toch van eten voorzien. Dat gaat hem niet makkelijk af. Erik is namelijk opgeleid om een computer via een toetsenbord en een muis te dwingen om dingen voor hem te doen. Jagen of verzamelen heeft hij nooit geleerd. Hier is een prachtig gedichtje van de Friese dichter Hidde Boersma van toepassing:

Wat dan?

Op ‘e iepen see / dobberet in boatsje / mei dêryn in man

Se sizze roeie / mei de riemen / dy’t jo hawwe

Mar dizze man / hat gjin riemen

Zeven magere jaren
Erik kan niet boeren, bouwen of bewerken. Hij is, net zoals vrijwel iedereen die nu leeft, opgegroeid in decadente welvaart. “Ik kan me nog goed herinneren dat het hip was om een scheur in je broek te hebben. (…) Ik zou verdomme een moord doen voor een hele spijkerbroek.” Het grootste probleem van de moderne man is de levensduur van de batterij van zijn telefoon. Hij komt aan eten door een supermarkt in te lopen en komt (dankzij vergaande arbeidsdifferentiatie) aan geld door slechts een beetje kennis over zeer weinig. De homo universalis is al generaties uitgestorven. Roos laat zien tot welke ellende dat tijdens zeven magere jaren leidt, én welke relativering dat teweeg brengt: “Opeens heeft niemand meer een glutenallergie of een lactose-intolerantie. iedereen eet alles zonder te zeiken.”

Een zeer leesbare dag in het leven van Erik
De opzet van Crisis is kort maar krachtig, denk aan Solzjenitsyn’s Een dag in het leven van Ivan Denisovitsj. Na een korte inleiding krijgen we een kijkje in het leven van Erik en zijn gezin. We zien hoe Erik in zee ploetert om met zijn onvolleerde visserskunsten een maag vol zeewezens te vangen, wat niet altijd lukt, en daarna met eventueel gevulde handen huiswaarts keert. Daar treft hij zijn immer ondankbare vrouw. Het gras is groener bij de René van der Gijp-achtige buurman, dus Erik krijgt alles behalve lieve dingen naar zijn hoofd geslingerd.

Terwijl zijn vrouw klaagt denkt Erik over de wereld na. Erik is zeer kritisch op de feminisering, de islamisering en de massa-immigratie die plaatsvonden voordat de crisis een ommekeer teweeg bracht. Erik vindt dat je pas voor anderen kunt zorgen als je zelf de zaakjes op orde hebt en dat laat hij in diverse rants weten ook.

Jan Roos toont zich een kundig verteller door Erik’s maatschappijkritiek door middel van een goed gevonden analogie in het plot terug te laten komen. De lezer zal na verloop van tijd dan ook een vrolijke ‘I see what you did there’ opmerking in zich op voelen borrelen.

Deze combinatie van what if en vertelkundige gelaagdheid maakt het een interessant en lekker lezend boek, dat met humor tot overdenking van ons huidig tijdsgewricht en onszelf aanzet. En misschien zelfs tot een broodnodige cursus jagen, vissen of verzamelen.

---

• Jan Roos – Crisis
• Uitgeverij: De Blauwe Tijger
• 1^e druk
• ISBN – 9789492161611
• 96 pagina’s
• €18,50
• Bestellen kan hier.

 

 

 

 

 

 

 

---

Eerdere recensies door Mattijs Glas op Veren of Lood vindt u hier.