Vanavond is middels een coup in zowel Ankara als Istanbul door het Turkse leger de macht over genomen. Het leger heeft strategische punten bezet, en al een verklaring via de staatsmnedia uitgegeven. Dat wijst op een geoliede organisatie en een uitgebreid coupplan.

De coup komt wellicht onverwacht, maar niet op een vreemd tijdstip. Het regime-Erdogan stond op het punt de grondwet zodanig te wijzigen dat de president veel meer macht zou krijgen via een zogeheten presidentieel systeem. De Turkse premier zou daarmee een zekere vorm van loopjongen van de president worden.

Het moment van de coup lijkt eveneens goed gekozen: president Erdogan is op staatsbezoek in Mongolië, en de enig overgebleven Turkse hoogwaardigheidsbekleder is de niet al te hoog aangeslagen premier Yilderim, die weliswaar verklaringen af geeft dat het regime er voor zal zorgen dat de plegers van de coup de ‘hoogste prijs’ zullen betalen, maar verder weinig effectief lijkt te zijn. Van Erdogan is nog geen commentaar vernomen.

Goed voorbereid
Het leger heeft de bruggen over de Bosporus in Istanboel geblokkeerd, en belegert het hoofdkwartier van de AKP-partij (die van Erdogan) in Ankara. Ook bij het hoofdbureau van politie in Istanboel zijn schoten gehoord.

Dit is geen coup die in een opwelling is gepleegd. Dat er tussen Erdogan en het leger spanningen waren was al langer bekend. Dat het leger min of meer ‘onthoofd’ was doordat veel hoge officieren die zich tegen Erdogan verzetten lange celstraffen kregen leek tot op heden het leger klein te hebben gekregen. Kennelijk niet, dus.

De oorlog in Syrië bracht leger en president het afgelopen jaar nader tot elkaar dan voorheen. Het leger steunde de politiek van de president met betrekking tot de gewelddadigheden tegen de Koerden, en leek tevreden met de gevoerde MO-politiek. Dat Erdogan recent een volledige knieval voor Putin heeft gemaakt is mogelijk een factor die bij deze staatsgreep de doorslag gegeven heeft, maar de voorbereiding moet verder terug gaan – minstens een maand. Dat het met de oorlog in Syrië steeds minder naar de zin van de generaals liep, was achteraf gezien zelfs voorspelbaar. Doordat IS uiteindelijk bestreden moest worden, leek de complete Turkse strategie van de afgelopen jaren in de soep te lopen. Met het falen van de buitenlandse politiek kwam de aandacht daardoor vanzelf weer op de binnenlandse veranderingen te liggen. Het heeft er nu alles van weg dat een behoorlijk aantal generaals onderling besloten heeft dat de koers die de AKP voorstond hen in het geheel niet beviel.

EU
Voor de EU wordt dit een nacht waarin veel gezichsverlies kan worden geleden. Niet alleen was de belangrijkste eis aan Turkije dat het land aan allerlei eisen wat betreft de dictatoriale manier van om gaan met de bevolking zou moeten voldoen. Dat is voorlopg van de baan, en daarmee elke discussie over verdere onderhandelingen over een eventueel Turks lidmaatschap van de EU.

Maar erger nog: het zou ook wel eens kunnen betekenen dat met Turkije nu eenvoudiger onderhandeld zal kunnen worden over het oplossen van de asielmigratiecrisis. Als het Turkse leger eenvoudig een stop organiseert van de doorstroom van allerhande gelukszoekers, is het probleem in één klap opgelost.

Maar als dat zo zal blijken te werken, dan staat de EU wel gigantisch in haar hemd.

UPDATE (VIA BBC)

1) Erdogan heeft zijn aanhangers opgeroepen de straat op te gaan om de coup te bestrijden.
2) De EU lijkt de Turkse soldaten al te hebben opgeroepen zich niet aan de coupplegers te conformeren.
3) De Turkse opperbevelhebber is door de coupplegers gearresteerd.
4) De coupplegers hebben een avondklok zijn ingesteld.

Punten een en twee zouden wel eens een recept voor een bloedbad kunnen zijn. Punt 3 is niet meer dan logisch, aangezien Erdogan een van zijn cronies tot opperbevelhebber had benoemd.

Noot: de laatste succesvolle coup in Turkije vond plaats in 1980, als sluitstuk van een periode waarin het Turkse leger geregeld in greep om politieke bloedbaden te beëindigen.