In mei 2017 stond Xi Jinping – leider van China – in Peking voor een zaal van bijna 30 staatshoofden en afgevaardigden uit meer dan 130 landen en riep hij de Nieuwe Zijde Route uit tot “een project van de eeuw”.

– Frits Bosch –

Dit was geen overdrijving. China beloofde ongeveer $ 1 biljoen te besteden aan het bouwen van infrastructuur in ontwikkelingslanden en financiert dit bijna allemaal via zijn eigen financiële instellingen. Maar de realiteit wijkt sterk af van het script van Xi Jinping. Wat werd opgevat als ’s werelds grootste ontwikkelingsprogramma ontrafelt zich tot wat de eerste overzeese schuldencrisis van China kan worden.

Kredietverlening door de Chinese financiële instellingen die de Nieuwe Zijde Route aandrijven, met bilaterale steun aan regeringen, is van een klif gevallen en Beijing zit vast in heronderhandelingen van schulden met een groot aantal landen. “Dit maakt allemaal deel uit van het leerproces van China als een opkomende macht”, zegt Jonathan E. Hillman, senior fellow bij de in Washington gevestigde denktank CSIS. “Het is een gebrekkig model dat thuis leek te werken, grote infrastructuurprojecten bouwde, en probeerde dat in het buitenland toe te passen”. Of China dat lot kan afwenden, hangt af van het vermogen om opnieuw te onderhandelen over leningen met landen die nu dringend schuldverlichting nodig hebben. Als China niet in staat of niet bereid is om voldoende hulp te bieden aan zijn leners, zou het in het centrum van een schuldencrisis in opkomende markten kunnen belanden.

De gegevens die de hachelijke situatie van China beschrijven, zijn afkomstig van onderzoekers van de Boston University die een onafhankelijke database bijhouden over de buitenlandse ontwikkelingsfinanciering van China. Ze ontdekten dat de kredietverlening door de China Development Bank en de Export-Import Bank of China terug viel van een piek van $ 75 miljard in 2016 naar slechts $ 4 miljard in 2019.

De context is cruciaal. De twee banken vallen onder de directe controle van de Chinese staatsraad en functioneren dus als staatsinstrumenten. Ze verstrekken de overgrote meerderheid van de Chinese ontwikkelingsleningen in het buitenland en de fondsen die ze uitbetalen zijn vergelijkbaar met die van de Wereldbank, ’s werelds grootste multilaterale kredietverstrekker. Tussen 2008 en 2019 hebben de twee Chinese banken 462 miljard dollar uitgeleend, net onder de 467 miljard dollar die de Wereldbank heeft verstrekt. In sommige jaren was de kredietverlening door de Chinese staatsbanken bijna gelijk aan die van alle zes multilaterale financiële instellingen ter wereld – waaronder samen met de Wereldbank de Aziatische Ontwikkelingsbank, de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, de Europese Investeringsbank, de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling en de Afrikaanse Ontwikkelingsbank tezamen. In de mondiale ontwikkelingsfinanciering komt zo’n sterke afbouw van de kredietverlening door de Chinese banken neer op een aardbeving. Als het aanhoudt, zal het een financieringskloof voor de infrastructuur vergroten, die volgens schattingen van de Asian Development Bank alleen al in Azië $ 907 miljard per jaar bedraagt.

In Afrika en Latijns-Amerika – waar Chinees krediet ook een groot deel uitmaakt van de infrastructuurfinanciering – zal de kloof tussen wat nodig en beschikbaar is, naar verwachting ook groter worden. Volgens Chinese analisten is de terugtrekking van China uit de buitenlandse ontwikkelingsfinanciering het gevolg van structurele beleidsverschuivingen. “China consolideert, absorbeert en verteert de investeringen die in het verleden zijn gedaan”, zegt Wang Huiyao, adviseur van de Chinese staatsraad en voorzitter van het Center for China and Globalization, een denktank. Chen Zhiwu, een professor in financiën aan de universiteit van Hong Kong, zegt dat de bezuinigingen op de buitenlandse kredietverlening van Chinese banken deel uitmaken van een groter geheel van bezuinigen op uitgaande investeringen en meer middelen in het binnenland inzetten.

Het is ook een reactie op de spanningen tussen de VS en China tijdens het presidentschap van Donald Trump, toen Washington kritiek op de Nieuwe Zijde Route gebruikte als rechtvaardiging om China in te dammen. In Chinese media is de frequentie van het onderwerp de afgelopen jaren afgenomen, deels om de Chinese expansieambities naar het buitenland te bagatelliseren.

Dit is een uiterst belangrijke ontwikkeling met de volgende voorlopige conclusies.

• Voor ontwikkelingslanden zal het lastiger worden om zich te herfinancieren op de internationale obligatiemarkt tegen hogere condities. En dat op een moment dat de internationale beleggingen in de richting van die markten zo goed op gang komt. Dit zal een heroriëntatie van beleggers betekenen.
• In de tweede plaats betekent het dat de Chinese imperialistische plannen voorlopig opzij worden gelegd ten gunste van commerciëler acties, zoals het verkopen van goedkope elektrische auto’s.
• In de derde plaats kan deze strategiewijziging enig gezichtsverlies betekenen voor Xi Jinping, hoewel hij – voor zover waar te nemen – stevig in het zadel zit.
• En tenslotte: het EU Herstelfonds voor Zuid-Europese landen is van een nog grotere omvang dan wat China doet.

Het terugtrekken van China zou ons te denken moeten geven…

---

Frits Bosch is macro-econoom en socioloog, auteur van “In Holland staat een huis, onbehagen bij de elite” en “Schaft ook Holland zich af?” “Wereld op een keerpunt” ““Feminisme op de werkvloer.

---

Over China en haar economie vindt u op Veren of Lood hier meer.