Achter de schermen in Brussel zijn twee wetsbepalingen voor censuur voorgesteld, waarmee de EU tijdens een ‘crisis’ de vrijheid van meningsuiting en online informatieverspreiding plat kan leggen. Lees: censureren.

De gelekte voorstellen zijn bekokstoofd in de ‘triloog’, een informeel overleg tussen vertegenwoordigers van de Europese Commissie, de Raad van Regeringsleiders en het EU-parlement. Zij zouden onderdeel worden van het pakket Digitale Diensten Strategie, die de grote (en kleinere) internetplatforms aan banden legt. Volgens GeenStijl, dat de primeur van dit nieuws bracht, is het “een dikke vette Sovjetrode NOODSTOP voor het hele internet. In geval van een crisis kan de EU een unilaterale noodtoestand uitroepen”, en aldus ongewenst nieuws verbieden en laten verwijderen.

European Digital Rights (EDRi) plus vijftien andere mensenrechtenorganisaties – waaronder Bits of Freedom – hebben aan de bel getrokken. In een verklaring waarschuwen zij dat het voorgestelde Crisis Respons Mechanisme de internationale mensenrechtennormen van legaliteit, legitimiteit, noodzaak en evenredigheid aan de laars lapt.

Hoewel de EU zichzelf met het CRM verregaande bevoegdheden toekent is het muisstil in de vaderlandse en internationale pers, het ICT-medium Computable daargelaten. Ondanks het feit dat wat een “crisis” precies is door de Eurocraten naar believen kan worden ingevuld. De EU kennende valt er van alles onder: Corona, griep, oorlog in Oekraïne, kritiek op politiek beleid, de EU, Zelensky, migratie, LBHTI+ of islam en zo meer.

Drone
Het zou zo maar kunnen dat bijvoorbeeld Willem Engel, wanneer hij iets stouts twittert over Corona, er binnen een half uur een drone van Eurogendfor bij zijn voordeur aankomt, zijn mobiele telefoon wordt gejamd en hij wordt afgevoerd in een geblindeerd zwart busje met anonieme romeos in volledig oorlogstenue. Het kan ook u of mij overkomen, of de redactie van Veren of Lood, terwijl en passant de website offline wordt gehaald…

EDRi en zijn medestanders hameren er in hun verklaring dan ook op dat beslissingen die de vrijheid van meningsuiting en toegang tot informatie aantasten, met name tijdens een crisis, niet alleen door de uitvoerende macht mogen worden genomen. Staatsveiligheid en openbare veiligheid kunnen alleen worden gewaarborgd in een democratie die de rechtsstaat volledig respecteert. Om te voorkomen dat er misbruik van de macht wordt gemaakt, is er zowel parlementaire controle vereist als een rechterlijke toetsing. Die moeten gezamenlijk constateren of er werkelijk sprake is van een crisissituatie, maar ook hoelang die aanhoudt.

Eventuele crisismaatregelen, waaronder het nemen van de beslissing of er daadwerkelijk sprake is van een crisissituatie, moeten daarom onder auspiciën van het Europees Parlement worden genomen zodra er tekenen in die richting wijzen. Daarbij zal er ook rekening gehouden moeten worden met de internationale rechten van de mens en de wetten die binnen de lidstaten van de Europese Unie gelden. En voordat er buitengewone crisismaatregelen getroffen worden, moet er ook naar gekeken worden door onafhankelijke gerechtelijke instanties.

De definitie van een crisis – volgens de EC tegenwoordig ook al: pandemieën, terrorisme of conflicten – moet duidelijk zijn en een echte crisis zou ook niet mogen leiden tot een verdere machtsoverdracht aan de Europese Commissie om bijvoorbeeld crisismaatregelen op te kunnen leggen die jarenlang worden gehandhaafd. Er is ooit officieel vastgelegd dat er pas werkelijk sprake is van een crisis als de constitutionele, politieke, economische of sociale structuren van de Europese Unie fundamenteel worden bedreigd. Maar die definitie kan de Commissie in achterkamertjes tot in het oneindige uitbreiden.

Gelimiteerd
Het voorgestelde mechanisme zou een tijdslimiet moeten bevatten voor het kunnen opleggen van crisismaatregelen en elke “buitengewone maatregel” zou ook een vervalclausule moeten bevatten, die door het Europees Parlement of door een gerechtelijke instantie kan worden herzien. Ook zou de EC nooit de bevoegdheid moeten krijgen om het publiek de toegang tot informatie te ontzeggen.

De nieuwe bepalingen vereisen dat crisismaatregelen alleen worden opgelegd indien “strikt noodzakelijk en proportioneel ”. Maar het is zeer de vraag of de EC het juiste orgaan is om dat te kunnen beoordelen of daartoe te besluiten, zeker in politiek beladen tijden en onder sterke politieke druk in het Brusselse. Zowel de Commissie als de Europese rechter hebben daar overigens in het verleden weinig blijk van gegeven.

In plaats daarvan zou deze beoordeling moeten worden uitgevoerd door een onafhankelijke gerechtelijke instantie en niet slechts één keer, maar met regelmatige, korte tussenpozen voor zolang de maatregelen van kracht zijn. De EC zal naar verwachting de besluiten uiteindelijk wel openbaar maken, maar elke dialoog met platform-aanbieders, waarin specifieke maatregelen zijn besproken, afgewogen en besloten, zou volledig transparant dienen te zijn. De EC en transparant?

Brave social media
Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is er pas sprake van een crisis als er uitzonderlijk gevaar bestaat en wel in die mate dat de reguliere maatregelen, zoals die vastliggen in de grondwet, duidelijk ontoereikend zijn. De Digitale Diensten Strategie in de huidige vorm bevat al voldoende bepalingen om op een crisissituatie te kunnen reageren, dus zijn verdergaande bevoegdheden onnodig, zo menen de rechters in Straatsburg,

Bovendien is van online-platforms, die ook nu al actief zijn in conflictgebieden, bekend dat ze heel goed in staat zijn om vroegtijdig tekenen van een beginnende crisis te signaleren en ze kunnen er bijna altijd binnen de reeds bestaande bevoegdheden mee omgaan. Om niet te zeggen dat de social media al braaf aan het handje van Brussel meelopen. Hen beperken in hun vrijheid van meningsuiting om informatie te verstrekken is dus nergens voor nodig.

De mensenrechtenorganisaties wijzen erop dat de ‘Corona-crisis’ en de ‘Noodtoestand in Frankrijk’ – na terreur gepleegd in het verleden – aantonen dat noodmaatregelen nu al veel te lang worden gehandhaafd. Haastig genomen beslissingen om vrijheden van burgers te beperken, schaden de burger soms meer dan ze goed doen en vaak worden, nadat de noodtoestand is opgeheven of de crisissituatie voorbij is, niet alle afgenomen rechten van burgers ook weer teruggegeven. Overheden en de EC hebben er kennelijk behoefte aan om vrijheden langer te kunnen beperken dan strikt noodzakelijk is. Zo houden ze meer controle over de bevolking, maar dat recht hebben ze helemaal niet.

Vorig jaar is er een stemming geweest over de Digital Services Act (DSA) – onderdeel van de Digitale Diensten Strategie – in het Europese Parlement sprak haar steun uit voor het in de commissie van het Parlement bereikte compromis, waarin niet is uitgesloten dat de Europese Commissie en haar handlangers verregaande noodbevoegdheden zullen verkrijgen om kleinere platforms op dezelfde manier te mogen behandelen als de grote platforms zoals Facebook, Instagram of Twitter.

Mosterd na de maaltijd
Wanneer een handjevol onderhandelaars echter eenzijdig dergelijke nieuwe bepalingen toevoegen tijdens een overleg achter gesloten deuren, doen ze dat zonder enig mandaat en zonder democratische legitimiteit. Zo omzeilt de EC het democratisch proces, verhindert ze publieke controle en debat en sluit ze nationale parlementen en meer dan 700 leden van het Europees Parlement uit van deelname aan de beraadslagingen.

De Europarlementariërs worden na afloop van het overleg geconfronteerd met voldongen feiten en zullen hooguit te maken krijgen met een take-it-or-leave-it-keuze. Dan zullen ze – dat is uiterst onwaarschijnlijk – tegen de volledige DSA moeten stemmen om de gewraakte artikelen 27a DSA en 25a DSA buiten werking te stellen. Daar stuurt de Europese Commissie dus op aan en zo wordt er weer geknabbeld aan grondrechten van EU-burgers. Zonder dat er ook maar één lid van de Tweede Slaapkamer even wakker wordt….

Meer over censuur en haar bijverschijnselen leest u hier op Veren of Lood.