Het CBS verpakt politieke keuzes in misleidende cijfers: ‘Lies, damned lies and statistics’. Het rapport ‘Economische groei en het inkomen van Nederlanders’ beweert dat inkomens de afgelopen vijftig jaar meegroeiden met de economische groei, maar baseert zich op verkeerde cijfers. En blijkt zo een politiek vehikel geworden.
In februari 2018 publiceerde het economisch bureau van de Rabobank een analyse waaruit bleek dat het beschikbaar huishoudinkomen van Nederlanders al veertig jaar stagneert. Ondanks alle toegenomen economische groei zijn we er gemiddeld genomen in onze portemonnee niks mee opgeschoten. De vraag is welke maatstaf de ontwikkeling van het beschikbaar inkomen het meest accuraat weergeeft, maar het antwoord hierop is niet eenduidig.

Door te kijken naar beschikbaar huishoudinkomen per hoofd van de bevolking wordt gecorrigeerd voor de snellere groei van het aantal huishoudens dan de bevolkingsgroei. Dit laatste is het gevolg van een sterke toename van het aantal eenpersoonshuishoudens. Maar niet voor alle bestedingen is het individu de meest logische eenheid. Een stel of gezin heeft namelijk lagere kosten per persoon dan een alleenstaande, want zaken als een huis, auto, wasmachine, tv, meubilair enzovoort worden gedeeld. Door de ontstellende krapte op de huizenmarkt is vaak een tweede inkomen onontbeerlijk om een woning te kunnen kopen.

Kamer-discussies
Ook in de Tweede Kamer is het feit dat veel huishoudinkomens de laatste decennia achterblijven bij de economische groei (het bruto binnenlands product, bbp) geregeld onderwerp van discussie, en dat niet alleen op links. De hele Kamer was in de Algemene Beschouwingen van 2020 vóór een hoger minimumloon. Zelfs de voorzitter van werkgeversclub VNO-NCW, Ingrid Thijssen, erkende in februari dat werknemers meer moeten profiteren van bedrijfswinsten.

Maar dat lieten de trekpoppen en roeptoeters van de Rutte-doctrine bij het CBS niet over hun kant gaan. Heel toevallig kort na de verkiezingen publiceerde het CBS een rapport waarvan de boodschap is dat de inkomens tóch niet achterblijven bij de economie, opgesteld door CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen, tevens schrijver van het boek ‘Met ons gaat het goed’, uitgekomen in mei 2020. Dit ging gepaard met een waar Twitter-offensief en een CBS ’longread’ tegen critici die zijn bevindingen afdoen als onjuist en manipulatief. Een antwoord van Rabo hierop bleef overigens niet lang uit.

Lonen bleven achter
In zijn repliek liet de hoofdeconoom van het CBS, gepromoveerd op een dissertatie over prijsindexcijfers, handig onvermeld dat de groeiende kloof tussen lonen en bbp-groei, en vooral: lonen en winsten ook in de eigen statistieken van het bureau zichtbaar zijn. Het bbp steeg in de periode van 1999 tot 2019 met 24 procent, maar de huishoudinkomens slechts met 13 procent (beide als netto beschikbaar inkomen berekend, voor inflatie gecorrigeerd en per hoofd van de bevolking). Van Mulligen wijt dat verschil uitsluitend aan de jaren 2001-2008 toen de inkomens echt stilstonden. Maar het komt evenzeer doordat, en hierover zwijgt hij, in de groeiperiode na 2013 de lonen niet bijgetrokken zijn.

Het aandeel van de inkomens van huishoudens in de economie daalde van 2001 tot 2008 van 50 procent naar 45 procent, en kwam nooit meer helemaal terug. Het bleef in de jaren daarna schommelen rond 44 procent, om ten gevolge van de de Corona-impuls op te lopen tot 47 procent. Dit betreft verschillen van ruwweg meer dan 20 miljard euro elk jaar. Vreemd dat de 2000 nijvere cijferaars en stafleden bij het CBS dit over het hoofd zien.

‘Alternatief inkomen’
De truc die de rekenmeesters nu uithalen is om overheidsinkomsten op te tellen bij de inkomens van huishoudens, met als redenering dat overheidsuitgaven uiteindelijk aan de huishoudens ten goede komen. U lijkt meer geld te kunnen uitgeven, maar ziet het niet terug op uw bankrekening of in de portemonnee. Samen met hun geldinkomens vormt is dit een gefabuleerd ‘alternatief beschikbaar inkomen’ van huishoudens – dat keurig met het bbp meestijgt.

Is dit nu post-koloniale of woke economie? Het doet mij het meest denken aan economische vervalsing, waar bijvoorbeeld de Sovjet-communisten, China en de vroegere Oostblok-regeringen erg goed in waren. Het gaat niet meer over de feiten, namelijk dat de inkomens van huishoudens achterblijven. Dit gaat over de gevolgen van een politieke keuze. Het is een bijzondere variant van de ‘werkelijkheid’ waarin huishoudens belasting betalen en wanneer de overheid dit uitgeeft zij er op vooruit gaan, ook als ze dat in de portemonnee niet merken.

Feiten wegmoffelen
Ook de verdeling van lonen wordt in de longread van het CBS weggemoffeld. Het is namelijk aannemelijk dat groei vooral terecht is gekomen bij theoretisch geschoolde en hoger opgeleide mensen en dat praktisch geschoolden het nakijken hebben. En dat flexwerkers, ZZP’ers en part-timers er nauwelijks profijt van hebben gezien. Ten slotte ‘vergeet’ het CBS het achterblijven van de inkomensgroei bij de stijging van de arbeidsproductiviteit, de daling van dat deel van de bedrijfsinkomsten dat als loon aan werknemers wordt uitbetaald, en de historisch ongekend hoge bankrekeningen bij ondernemingen.

Daarbij zij aangetekend dat het aantal Nederlanders onder de armoedegrens alleen maar is toegenomen, dat het aantal huishoudens dat volgens het Nibud moeite heeft om rond te komen alleen maar groeit, dat de Nederlandse arbeidsmarkt tot de flexibelste ter wereld behoort, dat de Nederlandse woonlasten tot de hoogste ter wereld behoren. En dat onderzoek na onderzoek uitwijst dat het beschikbaar inkomen in Nederland na aftrek van de woonlasten tot de laagste van de Europese Unie behoort. Het is de vleesgeworden ‘Crime of the Century’, naar het meesterlijke album van Supertramp.

Fantoomwerkelijkheid
Een in cijfers tot achter de komma meetbare en maakbare economie is echter domweg een illusie. Het leidt eerder tot misleiding en bedrog, zeker gezien de onwaarachtige modellen die het CBS en de overige planbureaus hanteren, en waarop de overheid haar beleid baseert. Econom(etr)ische berekeningen en modelmatige plannen creëren een fantoomwerkelijkheid waarin alles onzeker wordt. ‘Lies, damn lies and statistics’.

Zie ook de afgelopen dagen waarin het CBS opnieuw meldde de statistieken te manipuleren herberekenen, opdat de vermogensongelijkheid in Nederland ‘groter lijkt dan gedacht’. Dat doet vermoeden dat het nieuwe kabinet een imbeciele poging gaat wagen de belasting voor meer hogere inkomens  te verzwaren. En wat te denken van het voortaan onvermeld laten van het verschil tussen Westers en niet-Westers in de context van jongeren en migranten? Ook dit riekt naar politiek gestuurde statistieken. Weest allen op uw hoede!