De regionale verkiezingen gisteren in Catalonië waren geen onverdeeld genoegen voor de Catalaanse premier Mas en zijn CiU, die zich door een grote demonstratie begin september gedwongen voelde aan te sturen op een referendum over mogelijke Catalaanse onafhankelijkheid.

De partij van Mas verloor gisteren 12 zetels van de 62 in het 135 zetels tellende regioparlement. Zeer teleurstellend, aangezien hij hoopte een absolute meerderheid te kunnen verwerven. Is door het electoraat hiermee het streven naar Catalaanse onafhankelijkheid voorlopig de kop ingedrukt? Geenszins, om niet te zeggen: integendeel.

Niet alleen behielden de nationalistische partijen hun meerderheid, zodat het uitschrijven van een referendum over onafhankelijkheid een optie blijft, maar ondanks het verlies is het mandaat van Mas wel degelijk versterkt. De opkomst bij deze verkiezingen lag met 69,6% belangrijk veel hoger dan de 58,8% van de Catalanen die in 2010 de moeite namen naar de stembus te gaan.

Hoewel de partij van Mas in absolute aantallen zelfs enige duizenden stemmen verloor, werd dit qua percentage overtuigend gecompenseerd door de verdubbeling van de aanhang van de links-nationalistische partij ERC. De nationaal belangrijkste partijen PSOE (socialisten -8 zetels naar 20) en PP (liberaal-conservatief +1 tot 19) spelen in het Catalaanse parlement geen rol van betekenis. Het enige signaal dat op weerstand tegen een afscheidingsreferendum in de uitslag zou kunnen duiden, kan worden gevonden in de winst van een zetel door de PP.

Gezien de economische crisis – de EU eiste zaterdag dat de Spaanse banken hun personeelsbestand gaan saneren – en het feit dat de partij van Mas al sinds jaar en dag regeert in Catalonië, is de uitslag een opsteker voor het nationalistische streven naar vèrgaande autonomie, en wellicht onafhankelijkheid.

Vanzelfsprekend ligt dit zeer gevoelig in Madrid, maar ook in eurofiel Nederlandse kringen houdt men zijn hart vast voor het uiteenvallen van staten die nu lid van de EU(rozone) zijn, in verband met de te verwachten instabilisering die er een gevolg van zal zijn. Dit wordt mooi geïllustreerd door de berichtgeving op de site van Trouw gisteravond, die focuste op het verlies van de regerende partij, en daaruit hoopvol leek te concluderen dat het risico van een referendum over onafhankelijkheid hiermee was afgewend. Maar een rustige analyse van de uitslag toont dat Mas – mede door de hogere opkomst – wel degelijk een mandaat gekregen heeft voor een poging langs democratische weg afscheiding van Spanje te realiseren.

Het is zeer wel mogelijk dat Mas alsnog afziet van de definitieve stap op weg naar een onafhankelijkheidsreferendum. We mogen er van uit gaan dat er een paar weken wikken en wegen zullen volgen. Een belangrijke factor zal zijn, dat hoewel het platteland sterk nationalistisch stemde, de hoofdstad Barcelona een stuk minder enthousiast is over de nationalistische boodschap. En natuurlijk zijn er allerlei dreigementen geuit door de centrale regering in Madrid. Premier Rajoy zal een succesvol onafhankelijkheidsreferendum in Catalonië niet politiek overleven, terwijl vaststaat dat in het Spaanse leger de onrust over het streven van de regioregering in Barcelona nog steeds toeneemt.

Het alternatief is een verdere federalisering van Spanje, waarmee de macht in Madrid zou worden gekortwiekt tot buitenlands beleid en defensie. Of Mas daarvoor een referendum als breekijzer zou inzetten is onduidelijk; dat de regering in Madrid er niets in ziet om haar belangrijkste bron van belastinginkomsten (16 miljard euro per jaar) onder haar vingers vandaan te zien glippen, zou een dergelijke concessie zeer moeilijk maken. Ook dan zou de positie van Rajoy in het geding komen.

Mas en zijn CiU zullen de komende dagen moeten besluiten welke stappen ze zullen zetten, iets wat zal blijken uit de keus van de partij met wie hij over een regioregering gaat onderhandelen. Indien Mas zou willen terugkrabbelen zou hij kunnen besluiten de PP (19) of de PSOE (20) uit te nodigen voor coalitiebesprekingen, maar de logica wijst in de richting van de grote winnaar, de linksnationalistische ERC (21). Als die succesvol zijn, kan het uitschrijven van een referendum nauwelijks nog uit blijven.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard