Het politieke seizoen gaat binnenkort overal weer beginnen, en het voorschot is de afwikkeling van Brexit. Angela Merkel gaat deze en komende week praten met een serie Europese leiders om daarvoor alvast de klokken gelijk te zetten.

Nu is het feit dat Merkel zich gerechtigd voelt om met iedereen te gaan praten alvorens de EU precies bepalen gaat hoe de EU zich tegenover het UK gaat opstellen al bijzonder vreemd. Duitsland zou een lidstaat als alle anderen behoren te zijn, en dit is een typisch primadonna-initiatief. Is Duitsland iets gelijker dan de andere EU-0lidstaten? Ontegenzeglijk! Maar was de EU nu niet juist opgestart om dat verschil te minimaliseren? Zeker! Maar als er spijkers met koppen moeten worden geslagen is de constructie met een stel derderangs acteurs op kleinstedelijk wethoudersniveau overduidelijk inadequaat. Dus trekt Merkel er nu zuchtend en steunend op uit om de anderen haar wil op te leggen.

De schijnbare harmonie van de EU in optima forma.

Morgen spreekt Merkel Rutte. Overigens is Rutte absoluut niet belangrij kgenoeg om in zijn eentje met Angela te mogen praten. Rutte staat samen gepland met de premiers van Zweden, Denemarken en Finland. Maandag sprak Merkel Hollande en Renzi al.

Zoe de werkelijkheid ook besproken worden? Die vraag is scherper dan u wellicht denkt. Want de EU leeft tot op heden van crisis naar crisis, en lijkt alleen daarom nog te bestaan. Tegelijkertijd zijn die voortdurende crises het oorspronkelijke samenwerkingsverband niet in koude kleren gaan zitten. Het enthousiasme voor de EU wordt steeds kleiner naarmate mensen er meer mee te maken hebben. En het besluiteloze gemurmel maakt dat allemaal niet beter.

De besprekingen over de voorbereiding van Brexit zullen al ingewikkeld genoeg zijn. Een fraaie analyse daarvan gaf eergisteren de Finse president:

The UK’s Brexit decision is a serious blow. Although it does not yet pose a threat to the Union, it must be taken seriously.
“One of the strong messages is that people throughout the EU often have little trust even in their own leaders, let alone the EU.
“This problem is not confined to Britain, but is also taking hold on the continent. If it is allowed to worsen, it will become a genuine threat to the Union and thereby to all of us.”

Bovenstaande waarschuwing volgde op een pleidooi om de vrijhandel met het UK in stand te houden, en refereerde aan een wens die ook in België in die zin geuit was.

Dat is een heel interessante opstelling, juist omdat de grote angst in Brussel is dat meer landen zouden kunnen besluiten zich van de EU los te maken. Sowieso is daar het probleem met uiteenvallende nationale staten, iets waar de EU zelf wel degelijk debet aan is. Er is het probleem in Spanje met Catalonië, en de klassieker met het UK en Schotland. Hoe Brussel daarmee om moet gaan is een probleem, juist door de diametrale situatie tussen Schotland en Catalonië – die beiden een plek in de EU willen behouden. Maar dat de Finse president nu pleit voor een min of meer status quo wat betreft de handelsrelatie zou in Brussel kunnen worden opgevat als een opstapje naar een mogelijk Fins vertrek. De apparatsjiks zullen er in ieder geval sterk tegen zijn: hun aanpak is het UK zoveel mogelijk te straffen. Men denkt een afschrikwekkend voorbeeld nodig te hebben.

En misschien is dat ook wel waar. Want de vooruitzichten van het UK worden steeds rooskleuriger ruim voor er zelfs maar een formele stap is gezet. Het is de onvermijdelijke weerslag van Project Fear: als bevolkingen niet bevattelijk blijken voor de angstaanjagende visioenen van politici, is het gevolg dat men politici nog minder serieus zal nemen dan men al doet.

Het is ook dit probleem waar Merkel mee werken moet. Dat ze dat niet gewoon overlaat aan Juncker of Tusk zegt zoveel over de manier van werken van de EU, en de gezagsverhoudingen er binnen, dat dat op zich al voldoende reden zou kunnen zijn die hele bende in Brussel stante pede af te breken.