De op redelijke eis van de Amerikaanse president Trump dat de NAVO-landen zich voortaan zullen houden aan de afspraak 2% van het BNP te spenderen aan de gezamenlijke defensie levert tijdens de campagne voor de Bondsdagverkiezingen onverwachte dilemma’s op.

Op zich is de eis van Trump redelijk, aangezien nu de USA grotendeels de defensie-inspanningen van het bondgenootschap financiert. Dat de West-Europese inspanningen vèr en al lang achter lopen is een bekend gegeven. Alle smoesjes dienaangaande van de verschillende EU-lidstaten zijn niet meer dan dat: smoesjes. Betekent dat echter dat we nu allen meer geld uit moeten geven? Vooral theoretisch wel, maar praktisch gaan we tegen onverwachte problemen op lopen.

Eén daarvan – best een belangrijk probleem – is onderwerp van discussie in de aanloop naar de Bondsdagverkiezingen op 24 september. Martin Schulz (SPD-lijsttrekker) ziet meer in een EU-leger (bah!!) dan Angela Merkel (CDU-lijsttrekker), die de oekaze van Trump accepteren wil, en in 20124 (pas!) in de pas wil lopen met de ooit aangegane verplichtingen. Op zich is dit netjes en zoals het behoort, maar er zit een addertje onder het gras waarop Schulz zijn verzet baseert: Duitsland zou daarmee een enorme verschuiving van het militaire machtsevenwicht binnen de EU veroorzaken. En dat zou gezien de geschiedenis van de twintigste eeuw ongetwijfeld elders binnen de EU enorme onrust veroorzaken. Waar nog bij komt dat wat je er ook van vinden wilt, uiteindelijk is het doel van een leger om gebruikt te worden.

Vorige week schreef de sociaal-democraat in een ingezonden stuk in Westdeutsche Allgemeine Zeitung dat het risicovol was om van Duitsland de grootste militaire mogendheid van Europa te maken. Volgens Schulz is dat een onvermijdelijk gevolg van de NAVO-norm, omdat Duitsland het grootste bbp van Europa heeft. ‘We zeggen duidelijk “nee” tegen het doel van 2 procent van Trump en de CDU.

Ook al klopt de argumentatie maar matig, Schulz stelt hier wel degelijk een probleem van belang aan de orde. want ongezegd is dat Schulz er van uit gaat dat de andere NAVO-partners uiteindelijk zullen hopen dat na Trump weer een Democratische slapjanus aan het bewind komt. Hoe snel dat gebeurt lijkt me moeilijk te voorspellen, maar dat het ooit gebeuren zal staat buiten kijf. Dus zullen de lidstaten die ja zeggen en nee doen daarmee wegkomen. Maar als Duitsland wèl Ja zegt en Ja doet, verschuift het machtsevenwicht binnen de EU enorm.

Dat komt mede door de geografische positie. Het UK spendeert veel aan defensie, maar doet dat traditiegetrouw vooral aan schepen en kernwapens. Beiden zijn extreem duur, dus dat gaat hard. Maar Duitsland is een continentale macht die vooral geld uitgeeft aan land- en luchtmacht. Ondanks de prijzen van tanks en mobile kanonnen is dat nog altijd stukken goedkoper dan het bouwen van een vloot, waarvoor men ook weinig emplooi heeft. Rusland is immers de belangrijkste macht waartegen de NAVO-inspanningen zich richten, en ook Rusland bouwt vooral tanks en vliegtuigen.

Om het machtsevenwicht binnen de EU in stand te houden zou een kunstgreep nodig zijn zoals bijvoorbeeld een EU-leger. Dat niemand dat moet willen is common sense voor iedereen die de EU kent zoals zij is, maar een mogelijk alternatief is slechts dat Duitsland de vloot bouwt die Italië nodig denkt te hebben, terwijl Italië het landleger opbouwt dat Duitsland door die vlootbouw niet meer financieren kan. Maar dan heb je via een omweg alsnog een EU-leger opgebouwd.

Dat de politici elders binnen de NAVO alsnog akkoord zullen gaan met een verhoging van de defensie-uitgaven tot een niveau van 2% van het BNP kunt u ook vergeten. Moeten we Duitsland dan maar vertrouwen nu men er nog blauwe ogen tonen kan?

Schulz staat in de Duitse peilingen voorlopig een straatlengte achter, en heel fundamenteel gaat dat in zijn voordeel niet veranderen. Maar op dit punt heeft hij zeker iets gemeld dat het overdenken waard is.