Waarom is een beeldenstorm tegelijk zo’n aanval op een identiteit terwijl het moderne bestuurders koud laat? Dat is een kwestie van nalatenschap.

Dit is geen probleem dat heel diep gaat, al komt er enig psychologiseren aan te pas. Dat niemand er graag over praat heeft eens zoveel te doen met de eigen roerselen van bestuurders. Want een monument kan voor de een de eigen identiteit versterken, terwijl het voor een ander vooral een affront aan het eigen ego is.

Meer nog dan de zelfbevestiging die een bestuurder tijdens zijn of haar loopbaan ervaart is namelijk de eigen nalatenschap van belang. En in tijden waarin feitelijk de meeste zaken al goed zijn geregeld, komt het moment van een fysieke zelfbevestiging in beeld. Iets waar de vertrekkende bestuurder met welgevallen op kan terug kijken: het bewijs dat zijn bewind er toe heeft gedaan, en dat mensen zich hem/haar via het zullen herinneren.

Mijn vroegste confrontatie met zoiets was een opmerking in een oud logboek van de studentenclub waar ik vrijwilliger was. Iemand omschreef zichzelf daarin als de bouwer van ‘het Walviskastje’, en had er trots de datum van de constructie bij genoteerd. In een latere vermelding die er direct onder was gezet had iemand vermeld wanneer hij het gesloopt had – beiden hadden zo een klein soort eeuwigheid voor zichzelf verwezenlijkt.

Dit is een vrij onschuldig soort beeldenstorm, maar de bevolking van het Openbaar Bestuur doet eenzelfde soort dingen, maar dan met openbare middelen. Zo hadden we in mijn woonplaats een beruchte wethouder van GroenLinks, die als monument voor zichzelf een hypermodern station liet bouwen (en passant werd ook een enorm stuk treinviaduct uit een voorbije tijd gesloopt). Ook het Rijk en de NS hadden er belangstelling voor, want deze spoorlijn tussen Rotterdam en Den Haag is de drukste van Nederland. Een een viersporig station halverwege zou het verkeersmanagement aanzienlijk vereenvoudigen, en een goede opstap zijn naar het viersporig maken van het hele traject.

Alleen, het Rijk en de NS zaten krap bij kas, maar de ambitieuze wethouder regelde dat zijn gemeente garant stond voor het resterende bedrag.

Dom. Grote projecten lopen financieel altijd uit, en hoewel de gemeente Delft tamelijk rijk was, waren haar middelen niet onbeperkt. Niet alleen verdwenen de volledige reserves van de gemeente in die bouwput van dat ondergrondse station – men mocht blij zijn dat men iets meer dan halverwege stoppen kon. Nu ligt er een zeer modern (en dus tochtig) station met slechts twee sporen en een lege ruimte voor de volgende twee. De wethouder is naar een andere gemeente vertrokken (daartussen zat hij voor GL nog een paar jaar in de Tweede Kamer), en de gemeente is dit jaar na jaren sappelen alsnog tot Artikel12 status (of wat er verdacht veel op lijkt) vervallen.

Met als gevolg dat ik in december een brief in de bus kreeg dat gezien de verkeersproblemen elders ook mijn wijk betaald parkeren kreeg opgelegd. Het verhaal was duidelijk gelogen, parkeeroverlast was er zelfs nauwelijks aan de randen van de wijk. Maar de afkondiging van de Artikel12-status twee weken later liet geen twijfel aan de motieven – en de oorsprong er van.

De nalatenschap van deze wethouder was derhalve een paar extra wijken met betaald parkeren, met als bonus een onafgemaakt station en een Artikel12-status voor die domme gemeente. Echt iets om als inwoner van deze gemeente blij van te worden.

Een dergelijke nalatenschap afbreken zou een goede daad zijn. Het toelaten dat pretentieuze vandalen standbeelden uit oude tijden vernielen is dat bepaald niet. Wat hier speelt is duidelijk het gebrek aan mogelijkheden zichzelf zodanig te onderscheiden dat men na zijn pensioen nog op iets spectaculairs kan wijzen als ‘van zichzelf’.

Het laten vernielen van andermans monumenten (veel van die 19e-eeuwse standbeelden werden overigens opgericht door mensen die daarmee ook zichzelf een plezier in dezelfde categorie deden) is daarom weinig anders dan een vorm van nalatenschap creëren. Ook nog eens gepleegd door mensen met een minderwaardigheidscomplex die leven in de zekerheid dat zijzelf na hun dood direct vergeten zullen zijn, en mogelijk al enige decennia daarvoor. Met behulp van minkukels die met dezelfde problemen zijn behept, maar door de hoger geplaatste minkukels met subsidie worden beloond en derhalve nog een soort smoes hebben.

Achter zo’n beeldenstorm gaart meer schuil dan je op het eerste gezicht denken zou. De gegéven redenen deugen maar zelden.

---

Over een beeldenstorm en de implicaties schreven we vaker.