BzDe barsten in de EU worden dieper waar je bij staat op dit moment. Brexit lijkt meer invloed te zullen hebben dan de EU vreesde.

De arrogantie van de Eurocraten is er met de aanstaande Brexit op 31 januari niet minder op geworden, maar redenen voor onrust hebben ze des te meer. Het hoogopgelopen conflict met Polen staat op uitbarsten, en aanvankelijk in de luwte is de verontwaardiging in Spanje over een uitspraak van het EU-hof wellicht voor het voortbestaan van de EU nog veel gevaarlijker.

Timmermans
De bestrijding van het ‘populisme’ in de diverse lidstaten begint zich tegen zichzelf te keren. Dat Frans Timmermans daarvoor niet de juiste persoon gebleken is – niet iedere ex-minister van Buitenlandse Zaken is een diplomaat – verbaast weinig, maar dat de EU niet op de rem is gaan staan terwijl Timmermans de afgelopen jaren de verhoudingen met de conservatieve Poolse regering volkomen verziekte is wel degelijk zowel een weeffout als een kwestie van onmacht van de vorige EC-voorzitter Juncker.

Polen
De vruchten van Timmermans werk zijn nu rijp; als ze rijp zijn vallen ze van de boom. Polen heeft aangekondigd dat de EU-bemoeienis met de manier waarop Polen haar rechterlijke macht organiseert reden kan zijn de EU te verlaten. Een dergelijke uitspraak signaleert dat het moment van buigen of barsten (ook binnen Polen) daar is. Met Timmermans nog steeds prominent aanwezig in de EC is de kans op barsten aanzienlijk.

Dat populisme volgens de EU-bezwaren te dicht ligt bij nationaal besef en het behartigen van een nationaal belang heeft blind gemaakt voor de eigenaardigheden van diverse landen – een proces dat een geschiedenis van al enige decennia heeft. Dat er nog niet eerder ongelukken van kwamen heeft de Eurocraten in Brussel het idee gegeven dat hun attitude de ‘juiste leer’ is. Quod non – het negeren van nationale gevoeligheden is nooit een intelligente benadering van diplomatieke geschillen. De politieke leiding van Polen heeft de Val van de Muur en de losmaking van Rusland maar al te bewust meegemaakt. Dat de EU vrij grof poogde een vergelijkbaar regime op te leggen moest wel tot ongelukken leiden.

Spanje
Iets vergelijkbaars geldt voor Spanje. Alhoewel het Iberisch schiereiland in zijn huidige vorm sinds 1640 (na de ontbinding van de personele unie tussen Spanje en Portugal) zo bestaat, is regionalisme er altijd een splijtzwam gebleven door het sterke nationale besef van de Catalaanse regio. Toen Catalonië zich in 2017 van de rest van Spanje wilde afscheiden ging de EC vierkant achter de regering in Madrid staan. Echter zonder haar te waarschuwen het niet te ver te drijven – Brexit had de onverdeelde aandacht van Brussel, en Spanje moest maar even wachten. Dat zou wel goed komen toch?

Maar echt goed kwam het niet. In Spaanse regeringskringen vatte het gevoel post dat Catalonië ingepeperd krijgen moest dat het onder Spaans bewind viel, en daarmee basta. En toen kwam vorige week een uitspraak van het EU-hof dat een der veroordeelde separatisten het recht had zijn nieuw verworven zetel in het EUP in te nemen, en dat daarvoor diens draconische gevangenisstraf van 13 jaar moest worden onderbroken.

Tableau!

In Spanje is sinds enige tijd een hard-nationalistische partij in opkomst – en dit Vox zag een kans de trom te roeren – niet in het minst omdat heel federalistisch Spanje diep verontwaardigd was door deze EU-inbreuk (de ironie van wegkijken der EU en haar doelen laat ik even onbenoemd) op de Spaanse soevereiniteit.

De in Spanje gedetineerde oud-vicepremier van de Catalaanse regering Oriol Junqueras mocht zijn zetel in het EU-parlement ook niet innemen. Het EU-hof bepaalde donderdag dat hij vanwege zijn verkiezing immuniteit genoot en in juni uit voorlopige hechtenis had moeten worden vrijgelaten om naar het parlement in Straatsburg te reizen. Gekozen Europarlementariërs hebben volgens het hof het recht naar de openingszitting te gaan “ongeacht of ze formaliteiten vereist in de nationale wetgeving hebben vervuld”.

Want ook in Spanje is – na de Burgeroorlog en de lange strijd tegen Baskische separatisten – nationalisme er bij de Spanjaarden diep in geramd. Ook de weinig behulpzame houding van de EC toen Spanje tijdens de Brexit-onderhandelingen Gibraltar ter tafel wilde brengen heeft in het trotse Spanje veel pijn gedaan en (onterechte) woede gewekt.

Spexit?
De uitspraak van het EU-hof negeerde deze gevoeligheden, en zit nu met de brokken. Spanje heeft openlijk aangekondigd de uitspraak te zullen negeren, wat de EU verder ook doet. Vox voert nu campagne voor een Spexit – economisch overigens een heel dubieus plan.

In het UK is het leedvermaak groeiende:

Spain has joined Poland in becoming the second country this week to claim it could ditch the EU, amid growing fury at the power that Brussels holds over member-states. Spain’s third biggest party Vox is under huge pressure to back the Spanish version of the Brexit referendum, following growing fury at an ECJ ruling this week. Vox’s own party president lambasted the EU, claiming when the ECJ overruled Spanish courts, it had humiliated the country and its sovereignty.

Mij lijkt dit bericht wat tendentieus, maar niet dusdanig dat het volkomen larie is.

Hoe je het ook wendt of keert, de scheuren in het EU-bouwwerk worden veroorzaakt door verkeerde fundamenten, en een diep ingesleten geloof daarin in de Brusselse catacomben.