De peiling die Maurice de Hond gisterochtend produceerde was aanleiding voor enige reflectie op de strategie van de PVV de afgelopen maanden.  Wilders c.s. wordt gemakkelijk populisme verweten rondom de eertijds Griekse, nu Europese kredietcrisis. De PVV rijgt de zeteltjes in de peilingen aaneen, terwijl men niet meer doet dan dreigementen uiten zonder daadwerkelijk het kabinet op te willen blazen. Wat dat laatste betreft schreef ik twee maanden terug al, dat het eerste moment waarop dit door de PVV gedaan kon worden zonder haar verworvenheden in de waagschaal te stellen, ergens in de late herfst van 2012 zal zijn.

Een interessante vraag is, in hoeverre de PVV voor het begin van het zomerreces van het parlement een strategische analyse heeft gemaakt. Ik heb voldoende respect voor de PVV om te vermoeden dat men in ieder geval een scenario heeft doorgenomen waarin de Griekse kredietcrisis zou dreigen de Hollandse dijken te doorbreken. Niemand kon vermoeden welke vormen dit aan zou nemen (is er deze zomer een PVV’er miljonair geworden op de beurs?), maar het lijkt me onvermijdelijk dat men heeft nagedacht over wat zou kunnen gebeuren.

Wat heeft men daar besproken? Het is eigenlijk tamelijk eenvoudig, en de uitkomst daarvan werd deze week al gepresenteerd door financieel woordvoerder Van Dijk, en Geert Wilders, de laatste door demonstratief niet deel te nemen over het debat over de kredietcrisis. Wilders liet hiermee direct zien, dat dit debat geen directe problemen binnen de regeringscoalitie tot gevolg zou hebben. wat niet wegneemt, dat hij er met argusogen bij bleef zitten.

Bovendien moet in het wekelijkse Torentjesoverleg tussen de coalitiepartijen al duidelijk zijn geworden dat het opblazen van het kabinet niet het gewenste effect zou hebben. In België regeert nu al 15 maanden een demissionair kabinet (premier Leterme), dat de gehele Europese kredietcrisis op normale wijze heeft afgehandeld, als ware het missionair. Aangezien de enige weg om de reddingsoperatie te torpederen was, een parlementaire meerderheid tegen te fourneren, heeft de PVV zich er bij neer gelegd, bij ontstentenis van alternatieven.

Van Dijk benadrukte, dat het gedoogakkoord de PVV toestond tegen de voorstellen van het kabinet voor meedoen aan de oplossing van de EU te stemmen, en dat de partij hoopte voor die tegenstem een meerderheid te krijgen. Tegelijkertijd zou volgens het gedoogakkoord de PVV hierover geen motie van wantrouwen indienen tegen het kabinet. Binnen die begrenzingen bleef Van Dijk nauwkeurig.

De eerste berichten over de voorstellen van Merkel en Sarkozy dinsdagmiddag moeten voor de PVV-leiding geen fijn moment zijn geweest, maar hier moet een voetnoot worden toegevoegd: nog nooit in de geschiedenis zijn staten op basis van gelijkwaardigheid in staat gebleken effectief samen te werken, of zelfs samen te smelten tot een politieke eenheid. Wilders c.s moeten beseft hebben dat ze op deze harde historische werkelijkheid blind zouden kunnen varen (er zijn slechts twee voorbeelden waar de samensmelting zelfs maar tot stand kwam. De UK met Engeland/Schotland, maar dat kun je niet gelijkwaardig noemen, en Polen/Litouwen, met als bijverschijnsel de Poolse landdag (sic!)) en al deze week werden ze in het gelijk gesteld.

Deze week werd bekend dat Finland eigenlijk niet meedoet aan de reddingsoperatie rond Griekenland. Als alle voorwaarden die de Finnen en de Grieken bilateraal hebben afgesproken op een rijtje worden gezet resteert geen andere conclusie. Het is omslachtig neergezet, maar het komt er eenvoudig gezegd op neer, dat de Finnen niet meebetalen aan de Griekse bail-out, maar wel meeprofiteren van eventuele winsten (haha!). Tot zover de Europese solidariteit. Dat dit in zekere zin neerkomt op misleiding van de financiële markten lijkt me met het oog op toekomstige operaties bijzonder onverstandig, maar aangezien Finland één van de vijf eurolanden met een AAA-rating bij de kredietratingbureau’s is, zou een andere benadering direct alle fundamenten onder de reddingsoperatie hebben weggeslagen. Het zou namelijk niet het eerste AAA-rated euroland zijn dat weigert bij te dragen aan de reddingsoperatie. Ook Slowakije weigerde al ten tijde van de eerste bail-out om bij te dragen. en tweede deserteur van een financieel relatief gezond land kon men blijkbaar niet verkopen.

Nu de Grieks-Finse deal bekend is geworden, is de EU te klein. In alle steun-verlenende landen eisen partijen of regeringen nu, dat zij vergelijkbare garanties krijgen als de Finnen. Aangezien dat technisch onhaalbaar is, en de Eurolanden nog hun goedkeuring moeten geven aan de uiteindelijke steunoperatie, concludeerde Elsevier dit weekend al heel terecht dat de steunoperatie aan een zijden draadje hangt (en dat is héél europositief geredeneerd), en een vertrek van Griekenland uit de eurozone de meest waarschijnlijke uitkomst is. Maar met de gevolgen van die Finse deal op zich zijn we er wat betreft de Nederlandse situatie nog niet.

Of de druk op Nederland te groot werd om de slappe knieën van minister De Jager te belasten, òf dat hij in Brussel eenvoudig werd misleid, is een kwestie van speculeren. De manier, waarop de Finse uitzonderingsclausule op 21 juli in dat verband in het akkoord over het reddingspakket voor Griekenland terecht is gekomen, is minstens zo interessant. Er zijn ruwweg twee mogelijkheden:

1) Minister De Jager wist er op tijd van, maar besloot uit loyaliteit aan de EU er geen moeilijkheden om te maken om de kans op redding van de euro niet te vernietigen.

Als dit het geval is, dient de minister vanzelfsprekend af te treden, en moet bekeken worden in hoeverre er juridische mogelijkheden zijn de Nederlandse instemming er mee in de stortkoker te doen belanden, mocht een voortzetting tot de mogelijkheden behoren. Deze variant is op zich een zeer waarschijnlijke weergave van wat er gebeurd is, aangezien iedereen betrokken bij de onderhandelingen beseft moet hebben dat deze clausule de facto inhield dat Finland niet deelnam aan de Griekse reddingsoperatie. De zijvariant, dat De Jager op de hoogte was, maar niet besefte wat de inhoud was, kan hem niet redden van aftreden. In deze situatie is het niet in het belang van het land een dergelijk incompetente onderhandelaar te blijven afvaardigen.

2) Minister De Jager en de Nederlandse delegatie werden onkundig gehouden van het artikel dat de Finnen deze uitweg uit de hulpoperatie bood.

Niet expliciet uitleggen door de EU is hieraan overigens identiek. Als deze misleiding door de EU bewust werd toegepast, heeft Nederland alle recht, nee, plicht aan de bevolking, zich hieruit verder terug te trekken. Als dit de gewoonte is, volgens welke de EU haar grof bijdragende lidstaten behandelt, kan dat met een verdere centralisatie van de EU alleen erger worden. Hier passen geen waarschuwingen meer, maar zijn daden vereist. Dat premier Rutte tot dusver weinig aanleiding geeft een dergelijk daadkrachtig besluit van hem te mogen verwachten is een terechte aantekening, maar zijn eigen politieke leven zal er afhankelijk van worden. Voortgaande bestuurlijke indolentie kan slechts eindigen met een slachting van zijn partij bij de eerstvolgende verkiezingen, met alle gevolgen voor zijn eigen positie van dien.

Daarmee zijn we weer terug bij de binnenlandse politieke situatie. Hoe lang zijn nieuwe verkiezingen nog weg?

Als de reddingsoperatie van Griekenland van tafel gaat, lijdt premier Rutte een enorm gezichtsverlies, en verliest het kabinet mogelijk de Minister van Financiën. Dat zal er voor zorgen dat het kabinet het eerste jaar wat betreft de EU op eieren zal moeten lopen om de PVV niet tegen zich in het harnas te jagen. Dat de premier niet naar de kiezer zal gaan behoeft geen betoog. Een peiling als afgelopen zondag lijkt slechts een voorbode van meer slecht nieuws op dit vlak. Rutte en de VVD hebben eenvoudig tijd nodig om deze ellende te doen vergeten, en dat betekent dat de PVV meer momentum krijgt, aangezien ook de oppositie zal zien dat de premier zwak is komen te staan.

Dat kan wel betekenen dat de coalitie weer nauwer gaat samenwerken, maar ook dat de eerstkomende tijd het kabinet meer aan de PVV tegemoet zal moeten komen dan haar lief zal zijn. Als deze partij daar teveel gebruik van gaat maken, is een breuk in de coalitie volgend jaar zeer waarschijnlijk. Indien de minnelijke samenwerking wordt hersteld, ten koste van Europa, zou het kabinet de rit wel eens uit kunnen zitten. In hoeverre dat de leiding van de PVV wenselijk voorkomt zal onderweg dan moeten blijken.

Geert Wilders had bij het ontstaan van deze politieke situatie op het eerste gezicht de slechtste kaarten. De PVV heeft door met haar strategie deze zomer een beredeneerd gokje te nemen de rollen omgedraaid, en lijkt er nu met de pot vandoor te gaan. Mij doet het sterk denken aan de situatie, halverwege een spel kaarten de hele hand op tafel te leggen met de claim: Alles is voor Bassie! En als het gaat zoals hierboven beschreven, wie zal het dan ontkennen?

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.