Zwitserland is het land der directe democratie, en als de EU ergens allergisch voor is, is het wel dat. Ooit moest dat botsen, en het moment lijkt nabij.

Op 25 november stemmen de Zwitsers over het voorstel ‘Zwitsers recht boven vreemde rechters’. De SVP (Zwitserse Volkspartij) is de initiatiefnemer.

Dat houdt in dat Zwitsers recht voortaan altijd boven internationaal recht gaat, ook bij verdragen die Zwitserland al heeft ondertekend. Hiermee zouden de internationale humanitaire en handelsverdragen die Zwitserland heeft gesloten op losse schroeven komen te staan en wordt het Europese Hof voor de Rechten van de Mens buitenspel gezet. Bij een conflict tussen een internationaal verdrag en de Zwitserse grondwet moet de regering het verdrag wijzigen of in het uiterste geval opzeggen. (..) Het wetsvoorstel geeft Zwitsers recht altijd voorrang op interna­tionaal recht.

De regering stemde tegen, het parlement ook. Maar of het volk dat zal doen? De laatste peilingen laten nog een kleine meerderheid tegen het voorstel zien, maar aangezien de SVP de reputatie heeft ietwat aan de rechterkant van het spectrum te opereren, kun je dergelijke polls niet geheel blindelings vertrouwen. Wamt zelfs in het keurige Zwitserland is politieke correctheid identiek met ‘links zijn’. Dat verschil van 5% is daarom nog too close to call.

De Zwitserse elite ziet hier niet zo veel in want zij vind de omgang met de EU al lastig genoeg. Maar de SVP wil de politieke successen van afgelopen jaren beschermen, en is ongerust over uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In twintig jaar tijd zijn in Straatsburg 7.100 aanklachten tegen Zwitserland ingediend. In 116 gevallen stelde het Hof een schending van de mensenrechten vast, en de SVP vreest voor onder andere het minarettenverbod dat zij per referendum afdwong, alsook het uitzetten van criminele buitenlanders.

Terzijde – In Nederland zitten we momenteel met iemand wiens ex-vrouw en kind nu zwaar moeten worden beschermd omdat we hem het land niet uit mogen gooien. Ja, die behoort tot de usual suspects en ja, de reden dat we hem er niet uitgooien is omdat het zijn rechten zou aantasten. En nee, dan hebben we het nog niet over andere gevaarlijke gekken gehad.

Zwitserland wil daar zelf wat te zeggen over blijven houden als het aan de SVP ligt, en daar kun je blijkbaar alleen tegen zijn als je in een minderheid bent die crimineel gedrag beschermen belangrijker vindt dan een veilige toekomst voor potentiële slachtoffers. Of als je altijd blind links stemt, maar dat is in dit verband vrijwel identiek (die enkele uitzondering wordt volledig gecompenseerd door die enkele rechtse uitzondering met linkse wortels).

Maar zoals vaak met dit soort botsingen in aanbouw is er veel meer. Veel geschiedenis vooral, en iemand die een toekomst wil waarop de ander niet per se zit te wachten:

Zwitserland en de EU zijn al jaren bezig met een nieuwe raamovereenkomst. Sinds 1999 heeft Zwitserland toegang tot de Europese interne markt. De onderlinge relatie is geregeld in meer dan honderd losse verdragen. Over elke nieuwe regeling moet opnieuw worden onderhandeld. Zwitserland, een taaie onderhandelaar, heeft daar geen probleem mee. Naast saaiheid is geduld een nationale deugd.

En omdat het niet op schiet is de EU traditiegetrouw maar weer eens met chantage begonnen:

(..) de EU ergert zich al jaren aan de gewoonte van Zwitserland om de krenten uit de pap te halen en aan de hoeveelheid meerwerk die dat oplevert. En dus vindt Brussel dat het rafelige bilaterale breiwerkje opnieuw moet worden opgezet, anders komen er geen nieuwe verdragen bij. Dat stuit op enorme weerstand bij de Zwitsers, die weinig zin hebben hun contact met de EU verder te institutionaliseren.
(..)
EU is niet bepaald in haar beste vorm, en heeft op het moment de handen vol aan de Brexit. Ook heeft de EU als sanctie ingesteld dat de Zwitserse beurs haar Europese erkenning na 1 januari kwijtraakt.

In dat mijnenveld komt dit referendum. De timing is vreselijk voor de EU, want een slechte afloop van de Brexit-misère komende week zal de Zwitserse kiezer zeker beïnvloeden.

Terzijde 2 – houdt er rekening mee dat u dit type berichtgeving in de aanloop naar PS2019 (maart) en EP2019 (in mei) steeds minder vaak zult zien in het staatsjournaal. Objectief was men er al niet, maar de achterdocht van de gemiddelde nieuwsconsument maakt zaken verzwijgen tactisch slimmer.